Η ιστορία της κυρά Φροσύνης και η εκτέλεσή της στη λίμνη Παμβώτιδα
Στις 11 Ιανουαρίου 1801, 18 γυναίκες βρήκαν τραγικό τέλος στα παγωμένα νερά της λίμνης Παμβώτιδας στα Ιωάννινα. Ανάμεσά τους, η κυρά Φροσύνη, μια αριστοκράτισσα από τα Γιάννενα, γνωστή για την ομορφιά της και την κοινωνική της επιρροή. Η εντολή για τον πνιγμό τους προήλθε από τον Αλή Πασά, ο οποίος είχε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Ηπείρου, από το 1788 μέχρι την αρχή της Ελληνικής Επανάστασης.
Το μυστήριο γύρω από την εκτέλεση
Δύο αιώνες αργότερα, το ερώτημα παραμένει: Ήταν η εκτέλεση αποτέλεσμα προσωπικής εκδίκησης, πολιτικής σκοπιμότητας ή κοινωνικού παραδειγματισμού; Ποιος ήταν ο ρόλος της Φροσύνης στη διαμόρφωση των γεγονότων; Η κυρά Φροσύνη, γνωστή και ως Ευφροσύνη Βασιλείου, γεννήθηκε γύρω στο 1773 και είχε στενές σχέσεις με τον θρησκευτικό και κοινωνικό κύκλο της εποχής, καθώς ήταν ανιψιά του μητροπολίτη Γαβριήλ Γκάγκα.
Η Φροσύνη διακρινόταν για την ομορφιά της και την εκπαίδευσή της. Στα Ιωάννινα, διατηρούσε ένα «σπίτι-σαλόνι», όπου φιλοξενούσε επισκέπτες από Ελλάδα και εξωτερικό, κερδίζοντας θαυμασμό και προσοχή. Ο Βρετανός ιστορικός Τζορτζ Φίνλεϊ αναφέρει στο έργο του ότι η Ευφροσύνη προτιμούσε τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς από τις βιογραφίες των αγίων, ενώ ο Έλληνας λόγιος Παναγιώτης Αραβαντινός την περιγράφει ως μια γυναίκα με περιορισμένη εκπαίδευση, όπως ήταν συνηθισμένο για τις γυναίκες της εποχής.
Η αμφιλεγόμενη σχέση με τον Μουχτάρ
Η κυρά Φροσύνη παντρεύτηκε τον Δημήτριο Βασιλείου, πλούσιο έμπορο και πρόκριτο των Ιωαννίνων, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά. Ο σύζυγός της απουσίαζε συχνά, είτε λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων είτε για να αποφύγει τις οικονομικές απαιτήσεις του Αλή Πασά. Η σχέση της με τον Μουχτάρ, τον πρωτότοκο γιο του Αλή Πασά, είναι μία από τις πιο αμφιλεγόμενες πτυχές της ιστορίας της. Η φύση αυτής της σχέσης, αν ήταν ερωτική ή πολιτική, έχει διχάσει ιστορικούς και λαϊκές αφηγήσεις.
Κατά την απουσία του συζύγου της, η Φροσύνη φέρεται να είχε ερωτική σχέση με τον Μουχτάρ, γεγονός που οι περισσότεροι θεωρούν ως την κύρια αιτία της καταδίκης της. Ωστόσο, άλλοι υποστηρίζουν ότι η κοινωνική της δραστηριότητα και η επιρροή της ήταν οι πραγματικοί λόγοι πίσω από την εκτέλεσή της. Ορισμένοι μελετητές αναφέρουν ότι η απουσία του συζύγου της δεν ήταν τυχαία, καθώς ενδέχεται να ήθελε να αποφύγει την ατιμία που θα μπορούσε να προκληθεί από τη σχέση της συζύγου του με τον Μουχτάρ.
Η κοινωνική θέση των γυναικών εκείνη την εποχή ήταν εξαιρετικά υποβαθμισμένη. Μια γυναίκα που κυκλοφορούσε μόνη ή συνομιλούσε με άντρες εκτός του οικογενειακού κύκλου θεωρούνταν ύποπτη ή ανήθικη. Σε αυτό το πλαίσιο, η Φροσύνη, με την επιρροή και την παρουσία της στην τοπική κοινωνία, έγινε στόχος ενός ανδροκρατούμενου καθεστώτος, που ίσως την θεώρησε απειλή για την πολιτική και κοινωνική ισορροπία.
