Σαν σήμερα 3 Νοεμβρίου: Το δημοψήφισμα του 1935 και η επιστροφή της Μοναρχίας
Στις 3 Νοεμβρίου 1935, η Ελλάδα βιώνει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα δημοψηφίσματα της εποχής του Μεσοπολέμου, με κεντρικό θέμα την επαναφορά της Μοναρχίας. Το αποτέλεσμα, το οποίο έδειξε ποσοστό 97,8% υπέρ της επιστροφής του βασιλιά Γεωργίου Β’, προκαλεί πολλές αμφιβολίες και αντιδράσεις, καθώς θεωρήθηκε από πολλούς ως προϊόν πίεσης και νοθείας, αφήνοντας μια μακροχρόνια σκιά στην πολιτική ζωή της χώρας.
Η πολιτική αστάθεια πριν το δημοψήφισμα
Μετά την καταστροφή της Μικράς Ασίας και την πολιτική κρίση του 1922, η Ελλάδα εισέρχεται σε μια περίοδο έντονης αστάθειας. Το 1924, η Μοναρχία καταργείται και ιδρύεται η Β’ Ελληνική Δημοκρατία. Ωστόσο, οι διαμάχες μεταξύ των βενιζελικών και των αντιβενιζελικών, οι συνεχείς πραξικοπηματικές απόπειρες και η στρατιωτική επιρροή δημιουργούν ένα κλίμα ανασφάλειας και αναταραχής.
Το 1935, μετά την αποτυχία του βενιζελικού κινήματος, ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης αναλαμβάνει την εξουσία. Αν και αρχικά δηλώνει υποστηρικτής της Δημοκρατίας, σύντομα αλλάζει στάση και προκηρύσσει δημοψήφισμα για την επαναφορά της Μοναρχίας, προκαλώντας έτσι νέες αντιδράσεις.
Η διαδικασία του δημοψηφίσματος
Η διαδικασία διεξάγεται υπό περιορισμένες συνθήκες ελευθερίας. Η αντιπολίτευση είναι σχεδόν φιμωμένη, η παρουσία του στρατού είναι έντονη και το κλίμα φόβου κυριαρχεί. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, το οποίο φτάνει το 97,8% υπέρ της Μοναρχίας, προκαλεί αμφισβήτηση ακόμα και εκείνη την εποχή. Σε πολλές περιοχές, τα ψηφοδέλτια υπέρ του «Ναι» ξεπερνούν τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, γεγονός που καταδεικνύει την εκτενή νοθεία που καταγγέλθηκε.
Πολλοί πολίτες της εποχής ανέφεραν ότι «η ψήφος ήταν γνωστή πριν καν πέσει στην κάλπη», ενώ μεταγενέστερες ιστορικές έρευνες επιβεβαίωσαν ότι η διαδικασία απέχει πολύ από τα κριτήρια μιας ελεύθερης εκλογής.
Η επιστροφή του Γεωργίου Β’ και οι συνέπειες
Ο Γεώργιος Β’ επιστρέφει στην Ελλάδα λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα και αναλαμβάνει τα καθήκοντά του. Ωστόσο, η πολιτική αστάθεια συνεχίζεται. Οι κυβερνητικές κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, και μόλις ένα χρόνο αργότερα, το 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς εγκαθιδρύει το καθεστώς της 4ης Αυγούστου με τη στήριξη του βασιλιά.
Το δημοψήφισμα του 1935 θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αλλοίωσης της λαϊκής ετυμηγορίας στην ελληνική ιστορία. Για πολλούς ιστορικούς, επιβεβαίωσε τη δύναμη του στρατού και του παλατιού, παρά τη βούληση των πολιτών. Σήμερα, αναγνωρίζεται ως ένα γεγονός που σφράγισε το τέλος της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας και άνοιξε τον δρόμο για την αυταρχική περίοδο που ακολούθησε.
