Σαν σήμερα 28 Δεκεμβρίου: Οι Ελληνίδες διεκδικούν ψήφο για πρώτη φορά
Στις 28 Δεκεμβρίου 1919, ο Όμιλος των Ελληνίδων Σοσιαλιστριών καλεί τις γυναίκες της Αθήνας και του Πειραιά σε μια σημαντική σύσκεψη. Σκοπός της είναι να συζητηθεί ένα αίτημα που τότε φάνταζε σοκαριστικό για την ελληνική κοινωνία: η παροχή ψήφου στις γυναίκες. Αυτή η κίνηση δεν είναι απλώς προοδευτική, αλλά συνιστά μια βαθιά πολιτική πράξη, καθώς έρχεται σε αντίθεση με μια κοινωνία που έχει μάθει να θεωρεί τη δημόσια σφαίρα ως ανδρικό προνόμιο.
Η πορεία προς την ισότητα
Η καθιέρωση των πολιτικών δικαιωμάτων για τις γυναίκες υπήρξε το μεγαλύτερο ίσως αγκάθι της ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Οι χώρες της Δύσης, αν και με αργά βήματα, αρχίζουν να νομοθετούν υπέρ της γυναικείας ψήφου, συχνά υπό την πίεση των κοινωνικών κινημάτων και των αντιδράσεων που προκαλούν. Στην Ελλάδα, η αντίθεση είναι ακόμα πιο έντονη αν εξετάσει κανείς την ιστορία: η ανδρική καθολική ψηφοφορία είχε ήδη κατοχυρωθεί από το Σύνταγμα του 1864, ενώ οι Ελληνίδες θα έπρεπε να περιμένουν σχεδόν έναν αιώνα για να ψηφίσουν στις βουλευτικές εκλογές, στις 19 Φεβρουαρίου 1956.
Ο Όμιλος των Ελληνίδων Σοσιαλιστριών ξεχωρίζει καθώς συνδέει το γυναικείο ζήτημα με την εργασία, την ταξική ανισότητα και την πολιτική χειραφέτηση, σε μια εποχή που οι γυναίκες θεωρούνται κυρίως ως «οικιακές» παρουσίες. Το κάλεσμα του 1919 δεν αναφέρεται σε μια αφηρημένη έννοια «γυναικείας αξιοπρέπειας», αλλά σε μια χειροπιαστή διεκδίκηση: ίσα πολιτικά δικαιώματα, ώστε οι γυναίκες να μπορούν να επηρεάζουν αποφάσεις που καθορίζουν τη ζωή τους.
Η πρώτη ψήφος και οι αντιδράσεις
Η σημασία της σύσκεψης της 28ης Δεκεμβρίου 1919 είναι τεράστια. Σε μια κοινωνία που είναι βαθιά πατριαρχική, η πολιτική σκηνή δεν θεωρεί την ισότητα των φύλων ως επείγον ζήτημα. Η ιδέα της γυναικείας ψήφου προκαλεί αντιδράσεις και πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως απειλή για την κοινωνική τάξη. Ωστόσο, η σύσκεψη αυτή λειτουργεί ως ρήγμα, φέρνοντας στο προσκήνιο την πολιτική γλώσσα της ισότητας και την ιδέα ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να είναι μισή.
Πριν από το 1956, οι γυναίκες συμμετέχουν περιορισμένα στην εκλογική διαδικασία. Ψηφίζουν για πρώτη φορά σε δημοτικές εκλογές στις 11 Φεβρουαρίου 1934, αλλά μόνο όσες είναι άνω των 30 και έχουν απολυτήριο Δημοτικού. Στον Δήμο Αθηναίων, μόνο 439 από τις 2.655 εγγεγραμμένες γυναίκες συμμετέχουν.
Η ιστορική εκλογή της Ελένης Σκούρα
Μετά τον πόλεμο, η διεθνής πίεση για την ισότητα των φύλων εντείνεται. Το Σύνταγμα του 1952 δεν κατοχυρώνει άμεσα την ισοπολιτεία, αλλά ανοίγει το δρόμο για νομοθετικές ρυθμίσεις. Λίγους μήνες αργότερα, ο νόμος 2159/1952 δίνει στις Ελληνίδες το δικαίωμα ψήφου στις βουλευτικές εκλογές. Ωστόσο, όταν έρχεται η στιγμή να εφαρμοστεί, προβάλλεται η δικαιολογία ότι δεν υπάρχει χρόνος για την εγγραφή των γυναικών στους εκλογικούς καταλόγους, με αποτέλεσμα η άσκηση του δικαιώματος να αναβάλλεται.
Η πρώτη πραγματική εφαρμογή έρχεται στις αναπληρωματικές εκλογές του Νομού Θεσσαλονίκης, στις 18 Ιανουαρίου 1953, όπου οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά σε βουλευτική διαδικασία. Η Ελένη Σκούρα εκλέγεται και γίνεται η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής. Η δημόσια συζήτηση αποτυπώνει το κλίμα της εποχής, με δημοσιεύματα να καταγράφουν την ενόχληση ανδρών και τη διαφοροποίηση στην προσέλευση των ψηφοφόρων.
Η ίδια η Σκούρα, μετά την εκλογή της, εκφράζει την ευθύνη που αισθάνεται ως η πρώτη γυναίκα στη Βουλή: «Θα προσπαθήσω να πράξω παν το δυνατόν διά να φανώ ανταξία… Γνωρίζω ότι ως πρώτη και μοναδική γυναίκα εις την Βουλήν έχω μεγάλας ευθύνας…».
