Πώς η Γη προστατεύεται από τους επικίνδυνους αστεροειδείς

Στις 15 Φεβρουαρίου 2013, οι κάτοικοι του Τσελιάμπινσκ στη Ρωσία βρέθηκαν μάρτυρες ενός τρομακτικού φαινομένου. Ένας αστεροειδής, ύψους όσο ένα εξαώροφο κτίριο και βάρους σχεδόν 10.000 τόνων, εισήλθε στην ατμόσφαιρα με ταχύτητα που ξεπερνούσε τα 64.000 χλμ/ώρα. Όταν εξερράγη μόλις 19 έως 24 χιλιόμετρα πάνω από την πόλη, η ισχύς της έκρηξης ήταν 30 έως 40 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της ατομικής βόμβας που έπληξε τη Χιροσίμα.

Το ωστικό κύμα που προκλήθηκε από την έκρηξη έσπασε χιλιάδες τζάμια, κατέστρεψε 7.200 κτίρια σε έξι πόλεις και τραυμάτισε πάνω από 1.500 ανθρώπους, κυρίως από θραύσματα γυαλιών, καθώς πολλοί έσπευσαν να δουν τη λάμψη του φαινομένου. Αν και οι αστεροειδείς δεν χτυπούν συχνά τη Γη, οι συνέπειες όταν το κάνουν μπορεί να είναι καταστροφικές.

Η ανάγκη για πλανητική άμυνα

Προβληματισμένοι από τα γεγονότα του Τσελιάμπινσκ, οι επιστήμονες αναρωτιούνται αν θα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι την επόμενη φορά. Ευτυχώς, υπάρχει ένα πλανητικό αμυντικό σύστημα που έχει αναπτυχθεί από αστρονόμους, διαστημικές υπηρεσίες και ερασιτέχνες παρατηρητές σε όλο τον κόσμο. Οι αστεροειδείς, που είναι απομεινάρια ηλικίας άνω των τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών, περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, άλλοτε σε σταθερές τροχιές και άλλοτε σε πιο απρόβλεπτες.

Η απειλή ενός αστεροειδούς προκύπτει μόνο όταν η τροχιά του τέμνει αυτή της Γης. Οι παράγοντες που καθορίζουν αν θα φτάσει στο έδαφος περιλαμβάνουν τη γωνία εισόδου, τη σύσταση και το μέγεθος του αστεροειδούς. Στην περίπτωση του Τσελιάμπινσκ, η μικρή γωνία εισόδου οδήγησε σε έκρηξη στην ατμόσφαιρα, αποφεύγοντας μια καταστροφική πρόσκρουση.

Οι συνέπειες μιας πρόσκρουσης

Η σύσταση του αστεροειδούς παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο. Ο αστεροειδής του Τσελιάμπινσκ και εκείνος της Τουνγκούσκα ήταν πετρώδεις και εύθραυστοι, διαλύθηκαν κατά την είσοδό τους στην ατμόσφαιρα. Το γεγονός της Τουνγκούσκα το 1908 ισοπέδωσε 2.150 τετραγωνικά χιλιόμετρα δάσους στη Σιβηρία, αλλά χάρη στην απομονωμένη τοποθεσία του, δεν υπήρξαν θύματα. Αντίθετα, ένας σιδηρούχος αστεροειδής ίδιου μεγέθους θα είχε προκαλέσει σοβαρές ζημιές.

Αν και ένα αντικείμενο πέντε μέτρων μπορεί να επιβιώσει από την κάθοδο, ένας αστεροειδής 100 μέτρων σχεδόν σίγουρα θα φτάσει στην επιφάνεια. Οι συνέπειες μιας τέτοιας πρόσκρουσης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν λιώσιμο του εδάφους, πυρκαγιές και σεισμικές δονήσεις. Αν ο αστεροειδής πέσει στον ωκεανό, οι επιπτώσεις θα είναι ακόμη πιο δραματικές, με πιθανές τσουνάμι που θα πλήξουν παράκτιες περιοχές.

Η παγκόσμια παρακολούθηση

Μεγαλύτεροι αστεροειδείς, όπως ο Dimorphos των 160 μέτρων, μπορούν να αφανίσουν ολόκληρες πόλεις. Μια πρόσκρουση στο Λονδίνο θα δημιουργούσε κρατήρα 1,6 χλμ σε πλάτος και 320 μέτρα σε βάθος, ισοπεδώνοντας τα κτίρια και απελευθερώνοντας ένα θανατηφόρο ωστικό κύμα. Γι’ αυτό, οι παγκόσμιες επιχειρήσεις παρακολούθησης είναι ζωτικής σημασίας.

Από το 1998, το Κογκρέσο των ΗΠΑ έχει αναθέσει στη NASA την αποστολή να εντοπίζει και να παρακολουθεί αντικείμενα κοντά στη Γη (NEOs) με διάμετρο ενός χιλιομέτρου ή μεγαλύτερα. Το 2005, η εντολή επεκτάθηκε σε όλα τα NEOs άνω των 140 μέτρων. Έκτοτε, η NASA έχει καταγράψει περισσότερα από 30.000 NEOs, ανακαλύπτοντας εκατοντάδες κάθε χρόνο.

Ένα από τα πιο σημαντικά παρατηρητήρια βρίσκεται στο όρος Lemmon της Αριζόνα, όπου μια ισχυρή κάμερα σαρώνει τον νυχτερινό ουρανό. Λογισμικό αναλύει τα καρέ για να εντοπίσει κινούμενα αντικείμενα, και κάθε νέα ανακάλυψη συγκρίνεται με υπάρχοντες καταλόγους. Αν είναι νέο αντικείμενο, υπολογίζεται η τροχιά του και αποστέλλεται στο Minor Planet Center του Harvard. Το τηλεσκόπιο του Mount Lemmon είναι μέρος ενός παγκόσμιου δικτύου, με αστρονόμους σε όλο τον κόσμο να συνεισφέρουν στην παρακολούθηση των αστεροειδών.