Η επίδραση της ντοπαμίνης στις αποφάσεις αναμονής
Μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας πραγματοποίησε μία από τις πιο εκτενείς μελέτες σχετικά με τη ντοπαμίνη και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στους ανθρώπους μέχρι σήμερα, προσφέροντας αποδείξεις για τις επιδράσεις της ντοπαμίνης σε αυτή τη διαδικασία. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που εμπλέκεται σε πολλές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της κινητοποίησης και της ανταμοιβής. Η ομάδα του Τμήματος Ψυχολογίας, υπό την καθοδήγηση της Δρ. Έλκε Σμιθ και του Καθηγητή Γιαν Πέτερς, διαπίστωσε ότι η L-DOPA, ένας πρόδρομος της ντοπαμίνης που αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, αύξησε ελαφρώς την προθυμία των συμμετεχόντων να περιμένουν για μεγαλύτερες καθυστερημένες ανταμοιβές, μειώνοντας την παρορμητικότητα κατά περίπου 20% σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Αυτή η μέτρια επίδραση αμφισβητεί ορισμένα προηγούμενα σημαντικά ευρήματα από πολύ μικρότερες μελέτες, οι οποίες είχαν δείξει ότι η L-DOPA αύξανε τις παρορμητικές επιλογές.
Η διαδικασία λήψης αποφάσεων και η παρορμητικότητα
Όταν λαμβάνουν αποφάσεις, οι άνθρωποι συχνά προτιμούν μικρότερες άμεσες ανταμοιβές σε σχέση με μεγαλύτερες καθυστερημένες, μία τάση που είναι γνωστή ως χρονική έκπτωση. Η ισχυρή έκπτωση συνδέεται με πιο παρορμητικές επιλογές και είναι κοινή όταν το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου έχει τροποποιηθεί, όπως συμβαίνει σε διαταραχές χρήσης ουσιών και συμπεριφορικές εξαρτήσεις. Ενώ είναι γνωστό ότι η ντοπαμίνη επηρεάζει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, προηγούμενες μελέτες είχαν παράξει ασυνεπείς επιδράσεις, κάνοντάς τους ανθρώπους μερικές φορές πιο παρορμητικούς και άλλες φορές πιο πρόθυμους να περιμένουν. Πολλές από αυτές τις μελέτες είχαν μικρές δείγματοληψίες, καθιστώντας δύσκολη την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων. Για να διευκρινίσουν αυτά τα μικτά ευρήματα, η ερευνητική ομάδα πραγματοποίησε μία συγκριτικά μεγάλη μελέτη, συμπεριλαμβάνοντας επιπλέον παράγοντες που μπορεί να υποκρύπτουν ατομικές διαφορές στη λειτουργία της ντοπαμίνης και που μπορεί να επηρεάσουν την αντίδραση των ανθρώπων στα φάρμακα που ενισχύουν τη ντοπαμίνη.
Μέθοδος και ευρήματα της μελέτης
Σε μια διπλή τυφλή τυχαιοποιημένη μελέτη ελέγχου με εικονικό φάρμακο, 76 υγιείς συμμετέχοντες, άνδρες και γυναίκες, έλαβαν είτε εικονικό φάρμακο είτε L-DOPA και επέλεξαν μεταξύ μικρότερων άμεσων και μεγαλύτερων καθυστερημένων ανταμοιβών. Χρησιμοποιώντας γνωστική μοντελοποίηση, μια μέθοδο που χρησιμοποιεί υπολογιστικά μαθηματικά και στατιστικά μοντέλα για να κατανοήσει τις νοητικές διαδικασίες, εξέτασαν περαιτέρω πώς η ντοπαμίνη επηρεάζει πιο λεπτομερείς πτυχές της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένου του ρυθμού συσσώρευσης αποδείξεων, της προσοχής στις αποφάσεις και της ταχύτητας επεξεργασίας.
Οι συμμετέχοντες εμφάνισαν το γνωστό “φαινόμενο μεγέθους”, σύμφωνα με το οποίο οι μεγαλύτερες ανταμοιβές χάνουν λιγότερη αξία με την πάροδο του χρόνου σε σύγκριση με τις μικρότερες. Η L-DOPA έκανε τους συμμετέχοντες ελαφρώς πιο πρόθυμους να περιμένουν για τις ανταμοιβές συνολικά, αλλά δεν άλλαξε πιστευτά το φαινόμενο μεγέθους. Επίσης, δεν επηρέασε πιστευτά την ταχύτητα με την οποία οι συμμετέχοντες συγκέντρωναν πληροφορίες, την προσοχή τους κατά τη λήψη αποφάσεων ή το χρόνο που χρειάστηκαν για να απαντήσουν. Αυτό υποδηλώνει ότι η επίδραση της ντοπαμίνης στην αναμονή για ανταμοιβές μπορεί να μην προέρχεται από αλλαγές στις βασικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αλλά μάλλον από τον τρόπο που εκτιμώνται οι μελλοντικές ανταμοιβές με την πάροδο του χρόνου.
Οι επιστήμονες ανέλυσαν επίσης μετρήσεις που έχουν θεωρηθεί εδώ και καιρό ότι αντανακλούν τα επίπεδα ντοπαμίνης, όπως η ικανότητα εργασίας μνήμης, ο αυθόρμητος ρυθμός αναβοσβήματος των ματιών και η παρορμητικότητα, που θα αναμένονταν να επηρεάσουν την αντίδραση των ατόμων στη L-DOPA. Αυτές οι μετρήσεις έχουν συνδεθεί με τη δραστηριότητα της ντοπαμίνης σε διάφορους εγκεφαλικούς κύκλους, συμπεριλαμβανομένων των προμετωπιαίων περιοχών που εμπλέκονται στον γνωστικό έλεγχο και των υποφλοιωδών περιοχών που υποστηρίζουν την επεξεργασία ανταμοιβών. Ωστόσο, η ομάδα δεν βρήκε καμία τέτοια αλληλεπίδραση, υποδηλώνοντας ότι αυτές οι μετρήσεις μπορεί να μην είναι αξιόπιστοι άμεσοι δείκτες των επιπέδων ντοπαμίνης.
Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η L-DOPA αυξάνει την προθυμία των ανθρώπων να περιμένουν για ανταμοιβές, προσφέροντας νέα στοιχεία που αμφισβητούν ορισμένες προηγούμενες σημαντικές μελέτες που διεξήχθησαν σε σχετικά μικρές δείγματα. Ενδιαφέρον είναι ότι δεν βρήκαμε ότι οι κοινώς χρησιμοποιούμενοι δείκτες για τα επίπεδα ντοπαμίνης, όπως η ικανότητα εργασίας μνήμης ή ο αυθόρμητος ρυθμός αναβοσβήματος ή η παρορμητικότητα, επηρεάζουν αυτή την επίδραση.
