Ο εφευρέτης που έκανε το… 2 στα 2 με καταστροφικές ανακαλύψεις – Κατασκεύασε μηχάνημα που τον σκότωσε – Ο Thomas Midgley ήταν αναμφισβήτητα μπροστά από την εποχή του, όπως κάθε εφευρέτης που σέβεται τον εαυτό του. Και όλα ξεκίνησαν από το… γκαζόν του σπιτιού του, το οποίο φρόντιζε με ευλάβεια, τόσο που είχε γίνει σχεδόν πόλος έλξης του Οχάιο.

Ο τύπος είχε τέτοια αγάπη –και μανία να το πεις δίκιο θα έχεις- με το γκαζόν του που έβαλε έναν ανεμοδείκτη στην ταράτσα του, ο οποίος τον ειδοποιούσε όταν ένα αεράκι ίσως αποξήρανε το γκαζόν. Και ως πρώιμη έξυπνη συσκευή, έναν αιώνα πριν να σημειώσουμε, συνέδεσε το τηλέφωνο που είχαν στην κρεβατοκάμαρα με τους ψεκαστήρες του γκαζόν. Έτσι, πατώντας συγκεκριμένους αριθμούς, πότιζε το γρασίδι εξ αποστάσεως!

Το χάρισμά του, η ευστροφία και εφευρετικότητά του δεν τον εγκατέλειψαν ούτε όταν το φθινόπωρο του 1940, όταν ήταν 51 ετών, ο Midgley διαγνώστηκε με πολιομυελίτιδα και πλέον έπρεπε να μετακινείται με αναπηρικό καροτσάκι. Έτσι, προσάρτησε στο κρεβάτι του έναν ιμάντα με τροχαλίες, ο οποίος του επέτρεπε να μπαίνει μόνος του στο καροτσάκι.

Η συσκευή αυτή θεωρήθηκε – και ήταν – καινοτόμα όσο και ο εφευρέτης της. Όλοι θεωρούσαν τον Midgley έναν άνθρωπο που οποιαδήποτε πρόκληση και αν αντιμετώπιζε, όποιο δυσεπίλυτο πρόβλημα, θα έβρισκε τρόπο να το παρακάμψει.

Η εφεύρεσή του έγινε όργανο θανάτου
Μέχρι τον Νοέμβριο του 1944, όταν ο Thomas Midgley βρέθηκε νεκρός. Όπως έγινε γνωστό, στραγγαλίστηκε κατά λάθος από την ίδια του την εφεύρεση.

Οι εφημερίδες δημοσίευσαν επικήδειους λόγους που εξιστορούσαν τις ηρωικές εφευρέσεις του και τις ανακαλύψεις που βοήθησαν να προχωρήσουν δύο από τις σημαντικότερες τεχνολογικές επαναστάσεις της εποχής: τα αυτοκίνητα και την ψύξη.

«Ο κόσμος έχασε έναν πραγματικά σπουδαίο άνθρωπο. Ήμουν υπερήφανος που τον αποκαλούσα φίλο» έλεγε ο Όρβιλ Ράιτ, εφευρέτης του πρώτου αεροπλάνου στον κόσμο.

Η εφεύρεση που έμελλε να καταλήξει μοιραία
Οι Times τον αποθέωσαν ως «έναν από τους εξέχοντες χημικούς της χώρας» στη νεκρολογία τους, αλλά σήμερα ο Midgley είναι περισσότερο γνωστός για τις τρομερές συνέπειες των επιτευγμάτων του. Και για να γίνουμε σαφείς, ήταν εκείνος που εφηύρε τη μολυβδούχο βενζίνη και ανέπτυξε την πρώτη εμπορική χρήση των χλωροφθορανθράκων.

Κι αν αναρωτιέστε «και τι κακό έχει αυτό;» η απάντηση είναι απλή και περιεκτική: είναι από τις βασικές αιτίες της τρύπας του όζοντος.

Κάθε μία από αυτές τις καινοτομίες προσέφερε μια λύση σε ένα επείγον πρόβλημα της εποχής, δηλαδή στο να γίνουν τα αυτοκίνητα πιο αποδοτικά, με ασφαλέστερα ψυκτικά μέσα. Όπως αποδείχθηκε όμως, η εφεύρεση αυτή είχε θανατηφόρες επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα.

Και για να το κάνουμε ακόμα πιο σαφές: ίσως δεν υπάρχει άλλο άτομο στην ιστορία που να προκάλεσε τόση ζημιά στην ανθρώπινη υγεία και στον πλανήτη, έχοντας πάντα τις καλύτερες των προθέσεων!

Γιατί ο Midgley και τα χημικά του «όπλα» είναι επίκαιρα σήμερα
Εκτός από την επέτειο των 100 ετών της μολυβδούχου βενζίνης που βγήκε στην αγορά το 1923, ο Thomas Midgley είναι σήμερα επίκαιρος για να μας διδάξει πώς να μην επαναλάβουμε τα λάθη του.

Τα Ηνωμένα Έθνη δημοσίευσαν φέτος μια ενθαρρυντική μελέτη που ανέφερε ότι το στρώμα του όζοντος ήταν πράγματι σε καλό δρόμο για να ανακάμψει πλήρως από τη ζημιά που προκάλεσαν οι χλωροφθοράνθρακες του Midgley – αλλά όχι για άλλα 40 χρόνια.

Η ζωή του συγκεκριμένου εφευρέτη προκαλεί να σκεφτεί κανείς πόσο πρέπει να ανησυχούμε σήμερα για τις συνέπειες που μπορεί να κάνουν δεκαετίες ή αιώνες για να εμφανιστούν.

Δεδομένου ότι οι χλωροφθοράνθρακες ήταν λαμπρή για την εποχή τους εφεύρεση και 50 χρόνια μετά κατέληξαν μοιραίοι για το περιβάλλον γεννάται ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: Πώς μπορεί να οριστεί κάτι καινούριο ως καλό για τον κόσμο όταν οι μακροπρόθεσμες συνέπειές του είναι άγνωστες.

Η συνεργασία με τον Charles Kettering της General Motors και το… θαυματουργό αποτέλεσμα
Όταν ήταν 27 ετών και δούλευε ήδη για λίγο καιρό στο εργοστάσιο του Charles Kettering, μετέπειτα «αφεντικού» της General Motors, μπήκε μέσα στο γραφείο του και τον ρώτησε: «τι άλλο μπορώ να κάνω για σένα;».

Ο Kettering του ανέθεσε να του λύσει ένα αδιέξοδο, από τα τελευταία που εμπόδιζαν το αυτοκίνητο να κατακτήσει μαζικά τον κόσμο: τον ήχο του κινητήρα. Και μη νομίζει κανείς ότι μιλάμε για έναν απλό ήχο. Στην ανηφόρα οι κύλινδροι χτυπούσαν, το κιβώτιο ταχυτήτων δονείτο και ο κινητήρας έχανε την ισχύ του.

Η αναζήτηση της λύσης διήρκεσε τελικά πέντε χρόνια. Ο Kettering δήλωσε αργότερα ότι ο Midgley και η ομάδα του δοκίμασαν 33.000 διαφορετικές ενώσεις που πρόσθεταν στο καύσιμο για να δουν αν θα ήταν λιγότερο… ενοχλητικός ο κινητήρας.

Τον Δεκέμβριο του 1921 βρέθηκε ο μόλυβδος ως λύση και δύο χρόνια αργότερα το νέο καύσιμο που δημιούργησαν και ονομάστηκε Ethyl διατέθηκε για πώληση.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο αριθμός αυτοκινήτων στις ΗΠΑ τριπλασιάστηκε και μέχρι το τέλος της δεκαετίας, οι Αμερικανοί κατείχαν σχεδόν το 80% όλων των αυτοκινήτων στον κόσμο, τα οποία κινούνταν όλο και περισσότερο με το θαυματουργό νέο καύσιμο που είχε επινοήσει στο εργαστήριό του ο Τόμας Μίντγκλεϊ.

Το φρέον έγινε το επόμενο μεγάλο πρόβλημα

Λίγα χρόνια μετά τον θρίαμβο του Ethyl, ο Kettering και ο Midgley στράφηκαν σε μια άλλη επαναστατική τεχνολογία, που σύντομα θα ήταν τόσο διαδεδομένη στην αμερικανική κουλτούρα όσο και το αυτοκίνητο: την ηλεκτρική ψύξη.

Όμως, όπως και με το αυτοκίνητο όταν «χτυπούσε» ο κινητήρας, η νέα καταναλωτική τεχνολογία της ψύξης ανακόπηκε από ένα ουσιαστικό πρόβλημα χημείας.

Η δημιουργία τεχνητού ψύχους απαιτούσε τη χρήση κάποιου είδους αερίου ως ψυκτικού μέσου, αλλά όλες οι διαθέσιμες ενώσεις που χρησιμοποιούνταν έως τότε ήταν εν δυνάμει καταστροφικές για το περιβάλλον.

Για άλλη μια φορά, ο Midgley στράφηκε στον μη τυποποιημένο περιοδικό του πίνακα και βρήκε το μοναδικό στοιχείο που δεν χρησιμοποιείτο ακόμη σε εμπορικά ψυκτικά μέσα: το φθόριο. Ο Midgley γνώριζε ότι το φθόριο από μόνο του ήταν εξαιρετικά τοξικό – η κύρια βιομηχανική του χρήση ήταν ως εντομοκτόνο – αλλά ήλπιζε να το συνδυάσει με κάποιο άλλο στοιχείο για να το κάνει ασφαλέστερο. Μέσα σε λίγες ώρες, ο Midgley και η ομάδα του είχαν την ιδέα να αναμείξουν το φθόριο με χλώριο και άνθρακα, αναπτύσσοντας μια κατηγορία ενώσεων που θα ονομάζονταν χλωροφθοράνθρακες ή εν συντομία CFC.

Μέχρι το 1932 οι Midgley και Kettering είχαν κατοχυρώσει ένα νέο εμπορικό σήμα για το θαυματουργό αέριο, το φρέον και μέχρι το 1935 είχαν πωληθεί οκτώ εκατομμύρια ψυγεία που χρησιμοποιούσαν Freon.

Δύο καινοτομίες, το αιθύλιο και το φρέον, που επινοήθηκαν από έναν άνθρωπο σε διάστημα περίπου 10 ετών. Σε συνδυασμό, τα δύο προϊόντα απέφεραν έσοδα δισεκατομμυρίων δολαρίων για τις εταιρείες που τα κατασκεύαζαν και παρείχαν σε αμέτρητους απλούς καταναλωτές νέα τεχνολογία που βελτίωσε την ποιότητα της ζωής τους.

Και όμως, κάθε προϊόν, στο τέλος, αποδείχθηκε επικίνδυνο σε μια σχεδόν αδιανόητη κλίμακα.

Ίσως το πιο επιβαρυντικό στοιχείο σε βάρος των Midgley και Kettering είναι ότι και οι δύο άνδρες γνώριζαν πολύ καλά ότι υπήρχε τουλάχιστον μια πιθανή εναλλακτική λύση για τον μόλυβδο στο καύσιμο των αυτοκινήτων: η αιθανόλη. Όμως αυτό σήμαινε ότι θα μπορούσε να την παρασκευάσει ο οποιοσδήποτε στο σπίτι του και άρα μείωση κέρδους για τη GM.

Επίσης, όπως επισημαίνουν οι New York Times, δεν μπορείς να κατοχυρώσεις με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το αλκοόλ.

Οι δύο εφευρέσεις του Midgley αποδείχθηκαν καταστροφικές δεκαετίες αργότερα, ακόμα και πενήντα χρόνια μετά, όταν έρευνες απέδειξαν τη βλάβη στο περιβάλλον.