Μαρτυρίες απογόνων προσφύγων από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Οι ιστορίες της Μικρασιατικής Καταστροφής έχουν γίνει κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς των απογόνων των προσφύγων. Όπως αναφέρει η κ. Κατερίνα Κυριαζοπούλου – Ορφανίδου, απόγονος τρίτης γενιάς προσφύγων από τις περιοχές Τιγκελτζίκ, Μπάφρα και Αμάσεια, αυτές οι αφηγήσεις ήταν σαν παραμύθια για εκείνους, γεμάτες συναισθήματα και μνήμες. «Μπορεί να μας μαύριζαν την ψυχή, αλλά ήταν ανάγκη να τις πούμε», προσθέτει.

Η κ. Δέσποινα Φελουκίδου, απόγονος δεύτερης γενιάς από τον Πόντο, θυμάται τους στίχους που της έλεγε η γιαγιά της, νοσταλγώντας τα παιδικά της χρόνια. «Δίστιχα λέγανε… ο ήλιος εβασίλεψε και η γη ετσαμουρώθεν», αναφέρει, αποτυπώνοντας τη σύνδεση με τις ρίζες της.

Η αγωνία της αναζήτησης

Η κ. Μαρία – Ελένη Ανδρεαδάκη, απόγονος τρίτης γενιάς προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη, μοιράζεται την προσωπική της ιστορία, αναφέροντας ότι ο παππούς της μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του, αναζητούσε τον δίδυμο αδελφό του, που είχε χαθεί κατά τη διάρκεια του ξεριζωμού. Αυτές οι μνήμες και οι αγωνίες των προσφύγων μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, διατηρώντας ζωντανές τις μνήμες του παρελθόντος.

Οι μνήμες αυτές, που φτάνουν μέχρι την Κέρκυρα, περιλαμβάνουν ιστορίες από τις περιοχές της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης. Οι απόγονοι νοσταλγούν τους αγαπημένους τους, θυμούνται τις αφηγήσεις που τους μετέφεραν οι γονείς και οι παππούδες τους, καθώς και τις εμπειρίες που μοιράστηκαν στα προσφυγόσπιτα.

Η έρευνα και η διατήρηση της μνήμης

Η Αναγνωστική Εταιρία Κέρκυρας έχει αναλάβει το έργο της καταγραφής αυτών των μαρτυριών, στο πλαίσιο της έρευνας «Από την Ιωνία στο Ιόνιο: Πρόσφυγες στην Κέρκυρα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή». Οι μαρτυρίες αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας και αναδεικνύουν το ιστορικό τραύμα του ξεριζωμού.

Ο επιστημονικός υπεύθυνος του ερευνητικού έργου, Ευστάθιος Πουλιάσης, τονίζει τη σημασία της συλλογής προφορικών μαρτυριών, οι οποίες διασώζουν άγνωστα γεγονότα και εμπειρίες. Μέχρι σήμερα, έχουν συλλεχθεί 62 νέες προφορικές μαρτυρίες από απογόνους προσφύγων που ζουν στην Κέρκυρα και σε άλλες περιοχές.

Η έννοια της «μεταμνήμης» αναφέρεται στη δευτερογενή μνήμη που δεν προέρχεται από βιωμένες εμπειρίες, αλλά από τις αφηγήσεις που μεταφέρουν οι προηγούμενες γενιές. Αυτές οι ιστορίες συνθέτουν τη διαχρονική κληρονομιά που οι απόγονοι διατηρούν ζωντανή.

Οι απόγονοι θυμούνται τις ιστορίες, τα τραγούδια και τις μυρωδιές της Ανατολής που τους συνόδευαν, διατηρώντας ζωντανές τις αξίες και τις παραδόσεις που τους κληροδότησαν οι πρόγονοί τους. Όπως αναφέρει ο Ιωάννης-Γιάγκος Καλαιτζόγλου, η αγάπη και η αλληλεγγύη μεταξύ των προσφυγικών οικογενειών είναι αξίες που θα θυμάται πάντα.

Η κουζίνα, με τις παραδοσιακές συνταγές, όπως το μαντί που έφτιαχνε η γιαγιά της Εριφύλης Χυτήρη, συνεχίζει να είναι ένα σημαντικό κομμάτι της κληρονομιάς τους, γεμάτο μνήμες και γεύσεις που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν.