Η φήμη που συνοδεύει την υπουργό Παιδείας κυρία Νίκη Κεραμέως είναι αυτή της άκαμπτης, ιδεολογικά φορτισμένης και επίμονης πολιτικού, που δεν υποχωρεί μπροστά στις όποιες αντιδράσεις συναντούν οι κατά καιρούς αποφάσεις και επιλογές της.

Στην τρέχουσα περίοδο είναι το νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια που ξεσηκώνει τους φοιτητές και προβληματίζει την ακαδημαϊκή κοινότητα. Το συγκεκριμένο νομοθέτημα βρίσκεται σε διαβούλευση και αναμένεται να ψηφιστεί από τη Βουλή εντός του καλοκαιριού.

Ηδη πολλοί μιλούν για τη «μάχη των μαχών», για μια σύγκρουση πολιτική και ιδεολογική, ικανή να επιδράσει συνολικά στην έτσι κι αλλιώς προεκλογική ατμόσφαιρα.

«Το 95% των ρυθμίσεων ευνοεί τους φοιτητές»

Η ίδια, όταν ερωτάται, αποφορτίζει το εκρηκτικό κλίμα που τείνει να διαμορφωθεί, σημειώνοντας ότι «οι περισσότερες των ρυθμίσεων είναι επιβεβλημένες εκ των συνθηκών και εν πολλοίς αυτονόητες, καθώς επιχειρούν να αντιμετωπίσουν χρόνιες παθογένειες των πανεπιστημίων και μαζί να προσφέρουν ευκαιρίες ανοίγματος, εξωστρέφειας και απελευθέρωσης των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων».

Λέει χαρακτηριστικά ότι «το 95% των ρυθμίσεων ευνοεί τους φοιτητές, τους προσφέρει περισσότερες δυνατότητες  εκπαίδευσης» και γι’ αυτό δεν κατανοεί την προπαρασκευή κλίματος ισχυρών αντιδράσεων.

Επιμένει δε ότι «έχουμε χάσει πολύ χρόνο» και πως «ήλθε ο καιρός να αποκτήσουμε σύγχρονα, κανονικά και ανταγωνιστικά πανεπιστήμια, γεμάτα ευκαιρίες, προοπτικές και νέους ορίζοντες για τα παιδιά μας».  

Η πεποίθησή της είναι εδραία, αποτυπώνεται στο πρόσωπό της, προκύπτει από τον τόνο και την ένταση της φωνής της όταν υπερασπίζεται την αλλαγή που προετοιμάζει, διευκρινίζοντας ότι στην προσπάθειά της έχει ισχυρό σύμμαχο και υποστηρικτή τον Πρωθυπουργό, χωρίς τη συγκατάθεση του οποίου προφανώς δεν θα προχωρούσε.

Το άνοιγμα των σχολείων και τα ξενόγλωσσα τμήματα

Είναι τέτοιο το πάθος που τη συνοδεύει, που σπεύδει να υπενθυμίσει στους συνομιλητές της ότι «άνοιξα τα σχολεία με σελφ τεστ τον περασμένο Γενάρη όταν όλοι μου έλεγαν τι πάω να κάνω, γιατί απλούστατα γνώριζα τι σήμαινε να μείνουν και πάλι για μήνες τα παιδιά εκτός σχολείων». Και προσθέτει ότι «με την ίδια επιμονή υπερασπίστηκα το άνοιγμα των ξενόγλωσσων τμημάτων, επειδή θεωρούσα ότι θα εγκληματούσα αν άφηνα τα πανεπιστήμιά μας εκτός του διεθνούς ανταγωνισμού».

Σημειώνει δε ότι «για τις πρώτες εξήντα θέσεις του νεοϊδρυθέντος ξενόγλωσσου τμήματος της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατατέθηκαν 1.000 αιτήσεις». Γεγονός που δηλώνει την υπερβάλλουσα διεθνή ζήτηση, η οποία επιτρέπει στις Ιατρικές Σχολές της Αθήνας, του Ηρακλείου Κρήτης και της Πάτρας να προχωρήσουν στην ίδρυση αντίστοιχων ξενόγλωσσων τμημάτων.

Οι νέες αλλαγές ώριμες προς υιοθέτηση

«Δεν μπορούσα τότε να συμβιβαστώ με παλαιοσυντηρητικές αντιλήψεις, σαν εκείνες του κ. Γαβρόγλου, που υποστήριζε ότι τα ξενόγλωσσα τμήματα υπονομεύουν την ελληνική γλώσσα» επισημαίνει με ένταση και υπογραμμίζει ότι και οι νέες αλλαγές που φέρνει τώρα «είναι ώριμες προς υιοθέτηση και εφαρμογή από την ακαδημαϊκή κοινότητα».

Εξηγεί έτσι με κάθε ευκαιρία ότι «ουδείς επί της ουσίας θα αρνηθεί τη δυνατότητα που προσφέρει το νομοσχέδιο για την οργάνωση κοινών προγραμμάτων σπουδών διεπιστημονικού χαρακτήρα με απονομή κοινού τίτλου σπουδών ή διπλών προγραμμάτων σπουδών με απονομή δύο πτυχίων με άλλα τμήματα του ίδιου ή άλλου πανεπιστημίου, εντός ή εκτός Ελλάδας. Οπως και ουδείς θα αρνηθεί την ελευθερία λήψης μαθημάτων από προγράμματα σπουδών άλλων τμημάτων ή άλλης σχολής με δυνατότητα αναγνώρισής τους μέχρι ποσοστού 10%». Ακόμη, δηλώνει ότι «θα προβλεφθεί η θεσμοθέτηση προγραμμάτων σπουδών δευτερεύουσας κατεύθυνσης, διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους για προπτυχιακούς φοιτητές με απονομή διακριτού τίτλου σπουδών, προς ενίσχυση της διεπιστημονικότητας».

Σύνδεση των ΑΕΙ με την αγορά εργασίας

Επίσης θεωρεί ότι το «ελληνικό Erasmus» θα ενισχύσει την κινητικότητα μεταξύ των εγχώριων ΑΕΙ, επιτρέποντας π.χ. σε έναν φοιτητή της Αρχιτεκτονικής να παρακολουθήσει ένα εξάμηνο στη Σχολή Καλών Τεχνών ή έναν φοιτητή της Νομικής Σχολής να παρακολουθήσει ένα εξάμηνο σπουδών σε μια Σχολή Οικονομικών.

Η υπουργός Παιδείας στο ίδιο πλαίσιο αποδίδει εξαιρετική σημασία στη σύνδεση των πανεπιστημίων με την παραγωγή και την αγορά εργασίας. Το νομοσχέδιο πέραν των άλλων προβλέπει και τη δημιουργία επαγγελματικών μεταπτυχιακών κατόπιν συμφωνίας με ιδιωτικές επιχειρήσεις, στα οποία θα μπορούσαν να διδάξουν και εμπειρογνώμονες προερχόμενοι από τον ιδιωτικό τομέα. Αντιστοίχως προβλέπονται                                                                κατόπιν σύμπραξης με ιδιωτικές επιχειρήσεις. Π.χ., λέει η κυρία Κεραμέως, μια εταιρεία παραγωγής ανεμογεννητριών που αναζητεί νέους τρόπους διαχείρισης των αποβλήτων της θα μπορεί να συμπράξει με ένα πανεπιστήμιο και έναν υποψήφιο διδάκτορα προκειμένου να υποστηρίξει την πραγματοποίηση έρευνας στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Εδώ θα μπορούσε να σχολιάσει κανείς πώς εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της έρευνας, ποιες δηλαδή δικλίδες φερεγγυότητας προβλέπει το νομοσχέδιο.

Ακόμη προβλέπεται πλήρες πλαίσιο για την πρακτική άσκηση των φοιτητών με ασφαλιστική κάλυψη έναντι εργατικών ατυχημάτων και ελάχιστη αμοιβή. Ταυτόχρονα προσφέρει τη  δυνατότητα οργάνωσης προγραμμάτων εφαρμοσμένων επιστημών και τεχνολογίας διάρκειας επτά εξαμήνων και πρόβλεψη υποχρεωτικής άσκησης.

Υποστήριξη ίδρυσης startups από φοιτητές

Στη βάση της εισαγωγής στοιχείων επιχειρηματικότητας στη λειτουργία των ΑΕΙ προβλέπεται η υποστήριξη ίδρυσης startups από φοιτητές, διδάκτορες και μεταδιδάκτορες. Συγκεκριμένα, αν π.χ. μια ομάδα μεταδιδακτόρων ενός ΑΕΙ βρίσκεται στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης κάποιας καινοτόμου ιδέας και δεν έχει ακόμη αντλήσει επενδυτικούς πόρους, θα μπορεί να στεγάζεται στο πανεπιστήμιο, να έχει δικό της χώρο συναντήσεων, να αξιοποιεί εργαστηριακό εξοπλισμό του πανεπιστημίου μέχρι να αποκτήσει αυτονομία κεφαλαίων και επαγγελματικής στέγης.

Για την εξωστρέφεια των πανεπιστημίων προβλέπονται επίσης κοινά προπτυχιακά προγράμματα με ξένα ιδρύματα, όπως και απλοποίηση των κοινών ξενόγλωσσων μεταπτυχιακών, με προσέλκυση επισκεπτών καθηγητών από πανεπιστήμια του εξωτερικού και ανάπτυξη συνεργασιών με ερευνητικούς οργανισμούς και ιδρύματα της αλλοδαπής. Προβλέπεται ακόμη η ίδρυση κοινών ερευνητικών ινστιτούτων και η ίδρυση παραρτημάτων των πανεπιστημίων εντός και εκτός της χώρας με σκοπό τη συνεργασία με πανεπιστήμια του εξωτερικού, την ανάπτυξη δραστηριοτήτων εκπαίδευσης, έρευνας και παροχής υπηρεσιών, καθώς και τη δυνατότητα ίδρυσης θερινών και χειμερινών προγραμμάτων σπουδών με στόχο την προσέλκυση ξένων φοιτητών για πιο σύντομα χρονικά διαστήματα.

Συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια

Ηδη έχουν δρομολογηθεί συνεργασίες μεταξύ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου με το Columbia University για προγράμματα διπλού πτυχίου σε διάφορες ειδικότητες, του ΕΚΠΑ με το Yale University για περιβαλλοντολογικές επιστήμες και τη δημόσια  υγεία και του ΕΚΠΑ με το Harvard University για το άσυλο και τη μετανάστευση, στο πλαίσιο της οποίας θα διεξαχθεί από εφέτος θερινό πρόγραμμα σπουδών στην Ελλάδα.

Το νομοσχέδιο θεσπίζει ακόμη την παροχή υπηρεσιών από εργαστήρια των πανεπιστημίων σε πολίτες καλύπτοντας το υφιστάμενο νομικό κενό από το 1984, παρέχοντας την ευελιξία στα ΑΕΙ να ορίσουν τους όρους λειτουργίας και οργάνωσης αυτών. Η κοστολόγηση θα γίνεται με μη κερδοσκοπικούς όρους. Για παράδειγμα, τα μέλη ενός πανεπιστημιακού Εργαστηρίου Ψυχολογίας θα μπορούν να παρέχουν δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ευάλωτους ψυχικά πάσχοντες. Ακόμη, τα πανεπιστήμια θα δύνανται να οργανώνουν προγράμματα διά βίου μάθησης ή να προσφέρουν προγράμματα σύντομης διάρκειας για την παροχή ψηφιακών δεξιοτήτων σε μεσήλικους ή ώριμους εργαζομένους ή ανέργους.

Θέματα διοίκησης και αντιδράσεις

Το νομοσχέδιο επιχειρεί επίσης να επιλύσει θέματα διοίκησης των πανεπιστημίων, δημιουργώντας επίπεδα ευθύνης και λογοδοσίας για τις πρυτανικές αρχές. Εδώ εγείρονται επιφυλάξεις από τον κύκλο των «μεταρρυθμιστών» της προηγούμενης περιόδου, καθώς επικρίνουν την υπουργό ότι δεν αντιμετωπίζει τα θέματα κομματοκρατίας και οικογενειοκρατίας στα ΑΕΙ, παρά διαιωνίζει την ύπαρξή τους. Αντιδράσεις προκαλεί επίσης ο τρόπος εκλογής των συμμετεχόντων φοιτητών στα όργανα διοίκησης των ΑΕΙ. Η κυρία Κεραμέως θεωρεί ότι η εκλογή τους πρέπει να προκύπτει από ενιαία και όχι κομματικά-παραταξιακά ψηφοδέλτια και δεν υποχωρεί από τη θέση της αυτή.

Οπως και να έχει πάντως, η υπουργός Παιδείας επιμένει ότι πράττει τα αυτονόητα. Οτι κατά βάση εισάγει ώριμες από την πραγματική ζωή αλλαγές στη λειτουργία των πανεπιστημίων. Και σχεδόν διαδηλώνει την πεποίθησή της ότι έχει χαθεί πολύς χρόνος και δεν υπάρχει άλλος για νέες καθυστερήσεις. Κατ’ αυτήν τα πανεπιστήμια πρέπει να ελευθερωθούν, να ανοίξουν στον κόσμο και να εξελιχθούν σε κανονικά ιδρύματα, όπως συμβαίνει σε ολόκληρο τον προηγμένο κόσμο. Αυτή είναι η δική της απλή αλήθεια, την οποία υπερασπίζεται μετά πάθους. Τα υπόλοιπα, στη Βουλή και στους δρόμους στους καυτούς θερινούς μήνες. Εκεί θα κριθούν τόσο η ψήφιση του νομοσχεδίου όσο και η εφαρμογή των φιλόδοξων ρυθμίσεών του…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ