Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία σηματοδοτεί ένα νέο επικίνδυνο σταυροδρόμι για τη Μέση Ανατολή. Μετά από περισσότερα από 50 χρόνια εξουσίας του Μπασάρ αλ Άσαντ, η περιοχή βρίσκεται μπροστά σε έναν αβέβαιο και ενδεχομένως επικίνδυνο δρόμο, με τις εξελίξεις των επόμενων μηνών να είναι κρίσιμες για την περιοχή και για τη διεθνή κοινότητα. Ειδικά για τη Συρία και το Ιράν, η πτώση του Άσαντ προκαλεί μια σειρά ερωτημάτων που αφορούν την περιοχή, τη στρατηγική των μεγάλων δυνάμεων και τις πιθανές διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Συρίας.
Για χρόνια, η στρατηγική του Ιράν στη Μέση Ανατολή βασιζόταν στην ύπαρξη μιας «σιιτικής ημισελήνου», με τη Συρία να αποτελεί σημαντικό σημείο στήριξης για την ιρανική επιρροή και τα όπλα που διακινούνταν μέσω αυτής σε τρομοκρατικές οργανώσεις. Η συριακή κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Άσαντ, υπήρξε επίσης ένας σημαντικός σύμμαχος της Ρωσίας στην περιοχή, με τη Μόσχα να διατηρεί ναυτικές και αεροπορικές βάσεις στη Συρία. Η αιφνίδια πτώση του καθεστώτος Άσαντ προκαλεί σοκ, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι παράγοντες δεν περίμεναν τόσο γρήγορη αποσταθεροποίηση του καθεστώτος.
Με την απομάκρυνση του Άσαντ, το Ιράν και η Ρωσία καλούνται να αναθεωρήσουν τη στρατηγική τους και να αποφασίσουν ποιο στρατόπεδο θα επιλέξουν. Η αποδυνάμωση του Ιράν, κυρίως λόγω της απώλειας συμμάχων όπως η Χαμάς και η Χεζμπολάχ, θέτει σε αμφισβήτηση τη δυνατότητά του να διατηρήσει τον έλεγχο στη Συρία. Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι η Συρία δεν θα εξελιχθεί σε ένα νέο τρομοκρατικό κράτος ή σε αποτυχημένο κράτος, όπως η Λιβύη μετά την πτώση του Καντάφι. Ωστόσο, οι αντάρτες που ανέτρεψαν τον Άσαντ έχουν το δικό τους αμφιλεγόμενο ιστορικό, με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τρομοκρατικές ενέργειες.
Στο επίκεντρο της νέας φάσης βρίσκεται η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, μια αντάρτικη ομάδα που είχε συνδεθεί με την Αλ Κάιντα και ηγήθηκε της επίθεσης κατά του καθεστώτος Άσαντ. Ο ηγέτης της, Μοχάμαντ αλ Τζολάνι, δήλωσε ότι η επανάσταση έχει μεταβεί από το χάος σε μια πιο οργανωμένη κατάσταση, χωρίς όμως να προσδιορίσει πώς θα κυβερνήσουν την περιοχή. Παρόλο που ο Τζολάνι υποστηρίζει την ανάγκη για θεσμούς και την ανοικοδόμηση της χώρας, παραμένει ασαφές πώς θα προχωρήσουν τα πράγματα στην πράξη και αν οι εκτοπισμένοι Σύροι θα μπορέσουν να επιστρέψουν στη χώρα τους.
Η εξέλιξη της κατάστασης στη Συρία συνδέεται άμεσα με τις αποφάσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, και κυρίως με τη στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ για την περιοχή. Αν και το αρχικό ένστικτο του Τραμπ ήταν να αποσύρει τις δυνάμεις των ΗΠΑ από τη Συρία, η αμερικανική στρατηγική παραμένει κρίσιμη για την καταπολέμηση του ISIS και τη διασφάλιση ότι η Ρωσία και το Ιράν δεν θα αποκτήσουν μόνιμη επιρροή στην περιοχή. Η παρουσία των ΗΠΑ στην ανατολική Συρία, με τη συνεχιζόμενη καταπολέμηση του ISIS, είναι ζωτικής σημασίας για την επιβολή σταθερότητας.
Όμως, η μεγαλύτερη πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την περιοχή είναι η στάση του Ιράν. Αν το Ιράν θεωρήσει ότι η αποδυνάμωσή του στην περιοχή απειλεί την ασφάλειά του, μπορεί να αποφασίσει να προχωρήσει στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, κάτι που θα εντείνει περαιτέρω την ένταση στη Μέση Ανατολή. Η Ιρανική ηγεσία, αν και αιφνιδιασμένη από τα γεγονότα, φαίνεται να ανησυχεί για το μέλλον της χώρας και τις συνέπειες της απώλειας του Άσαντ, ιδίως καθώς οι ΗΠΑ και το Ιράν βρίσκονται ξανά σε πορεία διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.
Εν κατακλείδι, η Συρία βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή, με τις επόμενες εξελίξεις να είναι καθοριστικές για το μέλλον της περιοχής και για τη διεθνή ισορροπία δυνάμεων.
Εβίτα Χρυσολούρη
