Η αναζωπύρωση της χολέρας λόγω περιφερειακών κρίσεων και κλιματικών σοκ
Η χολέρα, που προκαλείται από το βακτήριο Vibrio cholerae, εξαπλώνεται μέσω μολυσμένου νερού και ευδοκιμεί σε περιοχές όπου τα συστήματα αποχέτευσης έχουν καταρρεύσει. Μόλις εισέλθει στο σώμα, μπορεί να αφυδατώσει τους ασθενείς μέσα σε λίγες ώρες, ωστόσο, με έγκαιρη θεραπεία, σχεδόν κάθε ζωή μπορεί να σωθεί.
Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο
Η επιστήμη είναι ξεκάθαρη και οι λύσεις υπάρχουν. Παρ’ όλα αυτά, στην Ανατολική Μεσόγειο, η ασθένεια συνεχίζει να εξαπλώνεται, καθώς τα συστήματα που την προλαμβάνουν – δίκτυα ύδρευσης, εργαστήρια και υπηρεσίες υγείας – έχουν καταστραφεί από χρόνια συγκρούσεων και παραμέλησης. Το 2024, αναφέρθηκαν 560,823 κρούσματα χολέρας και 6,028 θάνατοι στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), σημειώνοντας αύξηση 5% στις μολύνσεις και 50% στους θανάτους σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
Εξήντα χώρες κατέγραψαν κρούσματα, με τις επιδημίες να επεκτείνονται σε Αφρική, Μέση Ανατολή και Ασία, οι οποίες μαζί αντιπροσωπεύουν το 98% της παγκόσμιας επιβάρυνσης. Υψηλά ποσοστά μόλυνσης παρατηρούνται σε χώρες όπως η Σομαλία, το Σουδάν και η Υεμένη, που δείχνουν την βαθιά ριζωμένη παρουσία της ασθένειας σε ευάλωτες περιοχές.
Η κατάσταση στο Σουδάν
Το Σουδάν αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς οι συγκρούσεις, οι κλιματικές αλλαγές και η κατάρρευση υποδομών συνδυάζονται για να τροφοδοτήσουν τη μετάδοση της χολέρας. Φέτος, η ασθένεια έχει εξαπλωθεί σε 40 τοπικές περιοχές σε όλες τις πέντε πολιτείες του Νταρφούρ, μολύνοντας πάνω από 18,000 άτομα. Σε εθνικό επίπεδο, έχουν αναφερθεί πάνω από 123,000 κρούσματα και 3,494 θάνατοι από τα μέσα του 2024 – η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη επιδημία της χώρας.
Μετά από δύο χρόνια πολέμου, τα νοσοκομεία έχουν καταστραφεί, τα δίκτυα ύδρευσης είναι σε ερείπια, και εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται από μη ασφαλείς πηγές για πόσιμο και πλύσιμο. Οι πλημμύρες έχουν επιπλέον μολύνει τις πηγές νερού, δημιουργώντας ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των βακτηρίων.
Προοπτικές και προτάσεις
Τον Σεπτέμβριο, ξεκίνησε μια εκτενή εκστρατεία εμβολιασμού κατά της χολέρας στο Νταρφούρ, προστατεύοντας 1.6 εκατομμύρια ανθρώπους. Παρά τις τεράστιες λογιστικές προκλήσεις, η προσπάθεια αυτή αποδεικνύει ότι όταν οι εταίροι συνεργάζονται αποτελεσματικά, οι υγειονομικές δράσεις μπορούν να πετύχουν ακόμα και σε συνθήκες σύγκρουσης.
Στην Ανατολική Μεσόγειο, η χολέρα επανεμφανίζεται, με την περιοχή να φιλοξενεί λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά να φέρει το 74% της παγκόσμιας επιβάρυνσης από κρούσματα χολέρας. Μόνη της η Υεμένη αντιπροσώπευε το 89% των κρουσμάτων και το 96% των θανάτων στην περιοχή το 2024. Αυτά τα στοιχεία αποκαλύπτουν μια συστημική κατάρρευση.
Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την κρίση. Πλημμύρες, ξηρασίες και ταχεία αστικοποίηση αλλάζουν τα συστήματα ύδρευσης, ενώ οι πυκνές άτυπες εγκαταστάσεις παρέχουν γόνιμο έδαφος για επιδημίες.
Η πρόοδος στην επιστήμη προσφέρει μια διέξοδο. Στις αρχές του 2024, ο ΠΟΥ προεγκρίθηκε ένα νέο απλοποιημένο εμβόλιο κατά της χολέρας, το Euvichol-S, το οποίο εντάχθηκε στο παγκόσμιο απόθεμα αργότερα εκείνη τη χρονιά. Αυτό βοήθησε στη διατήρηση των επιπέδων του αποθέματος εμβολίων πάνω από πέντε εκατομμύρια δόσεις για το πρώτο εξάμηνο του 2025, εν μέσω παγκόσμιων ελλείψεων.
Ωστόσο, η ζήτηση ξεπερνά την προσφορά. Το 2025, ζητήθηκαν 65 εκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως, αλλά μόνο 45 εκατομμύρια εγκρίθηκαν για επείγουσα χρήση. Ο κόσμος συνεχίζει να εξαρτάται από ένα σχήμα εμβολιασμού μίας δόσης, το οποίο προσφέρει βραχύτερη προστασία αλλά ευρύτερη κάλυψη.
Οι περισσότερες περιπτώσεις χολέρας εμφανίζονται σε χώρες χαμηλού εισοδήματος ή σε χώρες που πλήττονται από κρίσεις, ωστόσο η παραγωγή εμβολίων παραμένει συγκεντρωμένη αλλού. Η επέκταση της περιφερειακής ικανότητας παραγωγής θα μπορούσε να ενισχύσει την αυτονομία και να μειώσει την εξάρτηση από τα σπάνια παγκόσμια αποθέματα.
Για δεκαετίες, ο έλεγχος της χολέρας ήταν αντιδραστικός, κινητοποιούμενος μόνο μετά από εκρήξεις επιδημιών. Για να σπάσουν αυτόν τον κύκλο, οι χώρες πρέπει να μεταβούν από την αντίδραση σε κρίσεις σε ανθεκτικά συστήματα πρόληψης. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ενσωματώσουν την εργασία κατά της χολέρας σε ευρύτερα προγράμματα ύδρευσης, αποχέτευσης και υγιεινής (WASH), να ενισχύσουν την εργαστηριακή επιτήρηση και να εκπαιδεύσουν τους υγειονομικούς εργαζόμενους για πρώιμη ανίχνευση και γρήγορη αντίδραση.
Ο ΠΟΥ έχει θέσει στόχο μέσω της Παγκόσμιας Οδού Χαρτογράφησης για την Εξάλειψη της Χολέρας έως το 2030, με στόχο τη μείωση των θανάτων κατά 90% μέσω πολυτομεακών εθνικών σχεδίων. Για την Ανατολική Μεσόγειο, αυτό σημαίνει τη σύνδεση του ελέγχου της χολέρας με την προσαρμογή στο κλίμα, τον αστικό σχεδιασμό και τις μεταρρυθμίσεις στην πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη.
