Παλεύει για μία θέση στο πανεπιστήμιο. Μετά την αποφοίτηση το μεταπτυχιακό είναι μονόδρομος – στην αντίθετη περίπτωση το βιογραφικό δεν θα είναι ανταγωνιστικό στην αγορά εργασίας. Ο χρόνος περνάει σαν… νεράκι και εκείνη, πλησιάζοντας στα 30, αναζητά δουλειά. Οταν πια έχει εδραιωθεί στη θέση της, η ανέλιξη δεν είναι φιλοδοξία αλλά προοπτική για την οποία έχει παλέψει, «επενδύοντας» τα νιάτα της. Με αυτά και με τα άλλα, αργοπορημένα χτυπάει το βιολογικό ρολόι, αναβάλλοντας (κατ’ επιλογήν ή κατ’ ανάγκη) τη μητρότητα για αργότερα. Η νέα αυτή συνθήκη, εντούτοις, απαιτεί κοινωνικές, ιατρικές αλλά και νομοθετικές αναπροσαρμογές, αναγνωρίζοντας τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες (και) στη χώρα μας.
Οι αριθμοί, άλλωστε, μαρτυρούν πάντα την αλήθεια: Η Ελλάδα του σήμερα έχει αλλάξει δραματικά από εκείνη του χθες. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, σχεδόν μία στις τέσσερις γεννήσεις στη χώρα μας πραγματοποιείται από γυναίκες ηλικίας 35-39 ετών. Την ίδια ώρα, εδώ καταγράφονται από τα μεγαλύτερα ποσοστά πρώτων γεννήσεων από μητέρες ηλικίας άνω των 40 στην Ευρώπη (5,3%). Για την ιστορία, πάντως, οι δυσμενείς αλλαγές έχουν ξεκινήσει από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν ο δείκτης γονιμότητας μειώθηκε κάτω από το 1,5. Εκτοτε παραμένει πολύ χαμηλά, με τις ετήσιες γεννήσεις να είναι λιγότερες από 100.000.
Σύγχρονες τάσεις
Το σχέδιο νόμου που επεξεργάζεται το υπουργείο Υγείας, ώστε να πάρει τον δρόμο προς τη Βουλή εντός Ιουνίου, επιχειρεί τη δημιουργία ενός σύγχρονου πλαισίου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αυξάνοντας το όριο ηλικίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης στα 54 έτη και βάζοντας τέλος σε αναχρονιστικές πρακτικές γύρω από την κρυοσυντήρηση ωαρίων που «στραγγάλιζαν» τις ανάγκες και τα δικαιώματα των σύγχρονων γυναικών.
Ομως, η αύξηση του ορίου ηλικίας για εξωσωματική γονιμοποίηση, από τα 52 χρόνια που ισχύει σήμερα, στα 54 χρόνια, γεννά αμέσως ερωτήματα σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν εκείνες οι γυναίκες που επιμένουν με πείσμα στο όνειρο της δημιουργίας οικογένειας. «Η επιστημονική αυτή εισήγηση ελήφθη έπειτα από χρόνια μελετών από την Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Παραγωγής, που σημειωτέον είναι ανεξάρτητη, αλλά και μετά από διαβουλεύσεις με επιστημονικούς και βιοηθικούς φορείς. Η επιμήκυνση του ορίου ηλικίας κρίθηκε ασφαλής. Το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται ενώ παράλληλα βρίσκονται σε εξέλιξη κοινωνικές αλλαγές με την Ελληνίδα να κάνει παιδί σε μεγαλύτερη ηλικία», εξηγεί, μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο μαιευτήρας-γυναικολόγος, γιατρός αναπαραγωγής, πρόεδρος του ΔΣ του «Μητέρα» και ιδρυτής της μη κερδοσκοπικής εταιρείας κατά της υπογεννητικότητας «HOPEgenesis»,Στέφανος Χανδακάς. Ο ίδιος, εμβαθύνοντας στις σύγχρονες τάσεις, υπογραμμίζει πως στις ΗΠΑ δεν ισχύουν περιορισμοί, ενώ στην Ευρώπη το όριο ηλικίας είναι κατά μέσο όρο τα 52 έτη. Προσθέτει, όμως, με νόημα πως όλες οι υποψήφιες μαμάδες υποβάλλονται σε ενδελεχή ιατρικό έλεγχο και λαμβάνεται λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, πριν κριθεί πως είναι ασφαλές να υποβληθεί σε εξωσωματική.
10.000 νέες γεννήσεις
Για να διαπιστώσει κανείς τις εξελίξεις, αρκεί να αναλογιστεί πως ετησίως πραγματοποιούνται στη χώρα μας περί τους 20.000 κύκλους εξωσωματικής που οδηγούν σε 8.000 με 10.000 νέες γεννήσεις. Μοιραία, αποτελούν το 10-12% επί των συνολικών τοκετών. Σύμφωνα με τον Στέφανο Χάνδακα, υπάρχει ένας συνδυασμός γεγονότων που δείχνει πως η τάση αυτή θα συνεχιστεί. Ο ειδικός αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ευρωπαϊκό συνέδριο που διεξήχθη πριν από έναν μήνα, όπου οι επιστήμονες εξέτασαν ποια είναι η σχέση της σεξουαλικής επαφής με την τεκνοποίηση. Τα συμπεράσματα είναι αποκαλυπτικά: «Πριν από την ανακάλυψη της εξωσωματικής ο μόνος τρόπος για την τεκνοποίηση ήταν η σεξουαλική επαφή, σε ποσοστό 100%. Πλέον, η σχέση της ερωτικής επαφής και της τεκνοποίησης είναι 50%, με την εκτίμηση αυτή να συμπεριλαμβάνει όλες τις δομικές αλλαγές που έχουν συμβεί στον κοινωνικό ιστό – από την καθυστέρηση της μητρότητας έως τις μονογονεϊκές ή ομοφυλοφιλικές οικογένειες».
Παράλληλα, το δρομολογούμενο νομοσχέδιο επιλύει και άλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως είναι η κατάργηση της απαιτούμενης συναίνεσης του συζύγου για την κρυοσυντήρηση ωαρίων, ενώ θα δίνει τη δυνατότητα στη διαζευγμένη γυναίκα να κάνει χρήση των κρυοσυντηρημένων ωαρίων της χωρίς τη συναίνεση του συζύγου/ συντρόφου,η οποία έως σήμερα είναι αναγκαία. Εξίσου σημαντικό, όμως, είναι πως διασφαλίζεταιη δυνατότητα ατόμων που πάσχουν από HIV να υποβληθούν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Παροχές
Παρ’ όλα αυτά, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής Γυναικολογίαςκαι Ανθρώπινης Αναπαραγωγήςστο ΑΠΘ Ευάγγελος Παπανικολάου, άλυτο παραμένει το ζήτημα της οικονομικής αιμορραγίας των υπογόνιμων ζευγαριών. «Ενώ όλα τα ευρωπαϊκά κράτη επιδοτούν την εξωσωματική, είτε σε κρατικό επίπεδο είτε σε επίπεδο δήμων, η χώρα μας παραμένει ουραγός καθώς, όσον αφορά την κάθε προσπάθεια εξωσωματικής -κόστους περί των 3.000 ευρώ – χορηγεί αποζημίωση μόλις 360 ευρώ και αφετέρου δίνει τα φάρμακα δωρεάν για τέσσερις προσπάθειες (600-900 ευρώ)». Και προσθέτει πως αυτές οι ταπεινές παροχές έρχονται έπειτα από απαραίτητες γραφειοκρατικές διαδικασίες και εγκρίσεις που «οδηγούν αρκετά ζευγάρια να μην μπαίνουν καν στη διαδικασία της επιτροπής καθώς αισθάνονται πολίτες δεύτερης κατηγορίας και έτσι επιβαρύνονται επιπλέον και το φαρμακευτικό κόστος».
