Ουκρανία: Η τοξική κληρονομιά του πολέμου – Όταν η Ουκρανία ανακατέλαβε την Χερσώνα τον Νοέμβριο, ο Άντρι Πόντοβ επέστρεψε για να βρει τη φάρμα του κατεστραμμένη. Δύο τρακτέρ έλλειπαν, το περισσότερο σιτάρι είχε εξαφανιστεί και τα 11 κτήρια όπου αποθήκευε τη σοδειά και τον εξοπλισμό του ήταν βομβαρδισμένα και καμένα.

Τα χωράφια είναι γεμάτα κρατήρες και βλήματα που δεν εξερράγησαν, όμως η πιο σοβαρή ζημιά στο φημισμένο έφορο έδαφος της Ουκρανίας , η ζημιά που θα χρειαστεί δεκαετίες για να επιδιορθωθεί, δεν είναι ορατή με γυμνό μάτι.

Ερευνητές που εξετάζουν δείγματα εδάφους από την περιοχή της Χερσώνας στη βορειοανατολική Ουκρανία μετρούν υψηλές συγκεντρώσεις υδραργύρου, αρσενικού και μολύβδου που προέρχονται από βλήματα και στρατιωτικά καύσιμα.

Βάσει των μετρήσεων και δορυφορικών εικόνων, το ουκρανικό Ινστιτούτο Επιστήμης Εδαφών και Αγροχημικής Έρευνας εκτιμά ότι ο πόλεμος υποβάθμισε τουλάχιστον 105 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργούμενων εκτάσεων σε όλη την Ουκρανία, αναφέρει το Reuters.

Το νούμερο αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο των καλλιεργούμενων εκτάσεων, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που έχουν καταληφθεί από τη Ρωσία, σε μια χώρα που συχνά περιγράφεται ως ο σιτοβολώνας της Ευρώπης.

Περισσότεροι από 20 ειδικοί που μίλησαν στο Reuters, ανάμεσά τους αγρότες, ειδικοί σε θέματα εδάφους, εταιρείες σιτηρών και αναλυτές, πιστεύουν ότι θα χρειαστούν δεκαετίες για να απομακρυνθούν οι τοξικοί ρύποι και οι νάρκες και να αποκατασταθούν οι υποδομές –με ό,τι επίπτωση μπορεί να έχει αυτό στην παγκόσμια διαθεσιμότητα τροφίμων.

Οι βομβαρδισμοί διατάραξαν την ευαίσθητη ισορροπία των μικροοργανισμών που διασπούν την οργανική ύλη του εδάφους και απελευθερώνουν άζωτο και άλλα θρεπτικά συστατικά. Τα άρματα μάχης συμπίεσαν επίσης το προηγουμένως αφράτο έδαφος που χρειάζονται οι ρίζες για να μεγαλώσουν.

Κρατήρες και ορύγματα άλλαξαν ακόμα και την τοπογραφία ορισμένων περιοχών, οι οποίες ίσως δεν καλλιεργηθούν ποτέ ξανά, όπως συνέβη και σε πεδία μάχης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

O Άντρι Πόντοβ δείχνε τον κατεστραμμένο αχυρώνα του (Reuters)

Απώλεια γονιμότητας
Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας αραβόσιτου και ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός σιταριού, βασικός προμηθευτής φτωχών χωρών της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής που εξαρτώνται από τις εισαγωγές.

Μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής πριν από έναν χρόνο, το κλείσιμο των λιμανιών της Βαλτικής από το οποίο εξάγονταν οι σοδειές έκλεισαν και επιδείνωσαν την κρίση πληθωρισμού σε όλο τον κόσμο.

Οι καταστροφές του πολέμου θα μπορούσαν να περιορίσουν την παραγωγή κατά 10-20 εκατομμύρια τόνους το χρόνο, περίπου το ένα τρίτο της προπολεμικής σοδειάς των 60-89 εκατ. τόνων, εκτιμά το Ινστιτούτο Επιστήμης Εδαφών.

Εκτός από τις βλάβες στο ίδιο το έδαφος, οι ουκρανοί αγρότες έχουν να αντιμετωπίσουν τα βλήματα που δεν έχουν εκραγεί και την καταστροφή των καναλιών άρδευσης και των σιλό αποθήκευσης.

Ο Άντρι Βαντατούρσκι, επικεφαλής της εταιρείας Nibulon, μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες σιτηρών στην Ουκρανία, εκτιμά ότι μόνο η απομάκρυνση των ναρκών θα διαρκέσει 30 χρόνια.

Ελαστικά στρατιωτικών οχημάτων μέσα σε όρυγμα σε χωράφι του Άντρι Πόντοβ στη Χερσώνα (Reuters)

«Σήμερα υπάρχει πρόβλημα όσον αφορά τις υψηλές τιμές όμως τα τρόφιμα είναι διαθέσιμα» είπε στο Reuters. «Αύριο όμως, σε έναν χρόνο από τώρα, μπορεί να βρεθούμε σε μια κατάσταση που, αν βρεθεί λύση, θα υπάρχουν ελλείψεις».

Τη μεγαλύτερη βλάβη έχει υποστεί το πλέον γόνιμο έδαφος της Ουκρανίας. Γνωστό ως μαύρη γη ή τσερνοζιόμ, το έδαφος αυτό έχει μεγάλο βάθος και είναι εξαιρετικά πλούσιο σε οργανική ύλη και θρεπτικά συστατικά όπως ο φώσφορος και το άζωτο.

Αποτέλεσμα της ζημιάς θα είναι η μείωση της γονιμότητας, λέει το Ινστιτούτο Επιστήμης Εδαφών, όχι μόνο των τοξικών ρύπων αλλά και της μείωσης της βιοποικιλότητας των μικροοργανισμών.

Μνήμες Α’ Παγκοσμίου Πολέμου
Ομάδα εργασίας ειδικών που διόρισε η ουκρανική κυβέρνηση εκτιμά ότι θα χρειαστούν 15 δισεκατομμύρια δολάρια για να απομακρυνθούν όλες οι νάρκες και να αποκατασταθεί η υγεία του εδάφους.

Οι εργασίες αποκατάστασης μπορεί να διαρκέσουν από τρία χρόνια έως 200, ανάλογα με τον τύπο της υποβάθμισης.

Ορισμένες περιοχές μπορεί να μην επανέλθουν ποτέ στην προηγούμενη κατάσταση, όπως συνέβη και σε ορισμένες βομβαρδισμένες εκτάσεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι εκρήξεις μπορεί ακόμα και να θρυμματίσουν τα υποκείμενα πετρώματα, να αλλάξουν το βάθος του υδροφόρου ορίζοντα και να στερήσουν τα φυτά από ρηχές πηγές νερού, έγραφαν σε μελέτη τους το 2006 οι αμερικανοί επιστήμονες Τζόζεφ Χιούπι και Ράνταρ Σέτζελ.

Σε ένα πεδίο μάχης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κοντά στο Βερνούν της Γαλλίας, ορισμένα χωράφια μένουν ακαλλιέργητα εδώ και πάνω από έναν αιώνα λόγω κρατήρων και άθικτων βλημάτων, σύμφωνα με μελέτη του Χιούπι και του Ρέμι ντε Μάτος-Ματσάντο το 2008.

Ο Χιούπι προειδοποιεί τώρα ότι το ίδιο θα συμβεί και σε κάποιες εκτάσεις της Ουκρανίας.

Εκτός από τους κρατήρες και τα ορύγματα που άλλαξαν την τοπογραφία, το έδαφος στα πεδία μάχης περιέχει μόλυβδο, ο οποίος χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα σε πολλά βλήματα και μπορεί να παραμείνει στο χώμα για αιώνες. Η συσσώρευσή τους στα φυτά μπορεί να απειλήσει την ανθρώπινη υγεία, είπε η Ναόμι Ρίντουλ Χάινς, ειδικος του Πανεπιστημίου Canterbury Christ Church στην Αγγλία.

Βλήματα που δεν εξερράγησαν μόλις που διακρίνονται στο έδαφος της φάρμας του Άντρι Πόντοβ (Reuters)

Ναρκοπέδια
Η απομάκρυνση των ναρκών και των άθικτων βλημάτων, τα οποία έχουν διασπαρεί στο 26% της Ουκρανίας σύμφωνα με την κυβέρνηση, πιθανότατα θα χρειαστεί δεκαετίες, εκτίμησε ο Μάικλ Τίρε, υπεύθυνος του ευρωπαϊκού προγράμματος στο Γραφείο Απομάκρυνσης Όπλων του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών.

Η επιχείρηση εξουδετέρωσης ναρκών δεν έχει ξεκινήσει στη Χερσώνα λόγω έλλειψης προσωπικού, είπε ο Ολεξάντρ Τολοκονίκοφ, εκπρόσωπος της Περιφερειακής Στρατιωτικής Διοίκησης Χερσώνας.

Δεδομένου ότι βοήθεια από το κράτος δεν υπάρχει, η Nibulon, η εταιρεία σιτηρών, έχει ξεκινήσει μόνη της την επιχείρηση αποναρκοθέτησης των εκτάσεών της, εκτιμά όμως ότι οι εργασίες θα διαρκέσουν δεκαετίες.

«Είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα για την Nibulon» δήλωσε στέλεχος της εταιρείας.

Υπάρχει όμως και ένα άλλο μακροπρόθεσμο πρόβλημα για τον αγροτικό τομέα της Ουκρανίας, ο οποίος αντιστοιχούσε στο 10% του ΑΕΠ πριν από τον πόλεμο. Είναι οι καταστροφές δρόμων, σιδηροδρομικών γραμμών και άλλων υποδομών, ζημιές ύψους 35,3 δισ. δολαρίων σύμφωνα με εκτίμηση της Σχολής Οικονομικών του Κιέβου τον Οκτώβριο.

«Ο κόσμος νομίζει πως μόλις έρθει η ειρήνη η κρίση των τροφίμων θα λυθεί» σχολίασε η Κέιτλιν Ουέλς, αρμόδια για θέματα παγκόσμιας επισιτιστικής ασφάλειας στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών στην Ουάσιγκτον. «Στην Ουκρανία, μόνο για την αποκατάσταση των υποδομών θα χρειαστεί πολύς καιρός».

Οι αγρότες βρίσκονται επίσης σε άσχημη οικονομική κατάσταση, είπε ο Ντμίτρι Σκόρνιακοφ, διευθύνων σύμβουλος της HarvEast, μεγάλης εταιρείας σιτηρών στην Ουκρανία, αναφέρει το in.gr

Πολλοί αγρότες θα επιζήσουν φέτος χάρη στο εισόδημα μιας καλής χρονιάς πριν από τον πόλεμο, επισήμανε, όμως έως και οι μισοί αγρότες θα αντιμετωπίσουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα αν ο πόλεμος συνεχιστεί το 2023.

«Αυτή τη στιγμή το μέλλον δείχνει γκρίζο έως μαύρο».