Το Δημογραφικό ζήτημα στην Ελλάδα έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, με τις τελευταίες στατιστικές και δημογραφικές προβλέψεις να αποκαλύπτουν σοβαρά προβλήματα για το μέλλον της χώρας. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό, το οποίο παρουσιάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο από την Υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, η μείωση του πληθυσμού και η γήρανση αποτελούν δύο βασικές προκλήσεις που απαιτούν άμεση δράση.
Στατιστικά Δεδομένα και Εξέλιξη της Κρίσης
Η απογραφή του 2021 καταγράφει μείωση του πληθυσμού κατά 3,5% σε σύγκριση με το 2011, ενώ από το 2001 η μείωση φτάνει σχεδόν το 5%. Το φυσικό ισοζύγιο της χώρας είναι αρνητικό από το 2011, με τους θανάτους να υπερβαίνουν τις γεννήσεις. Μάλιστα, το 2022 σημειώθηκε ένα νέο αρνητικό ρεκόρ, καθώς οι γεννήσεις έπεσαν κάτω από τις 80.000, σε αντίθεση με το 1980 όπου οι γεννήσεις ανέρχονταν σε περίπου 150.000.
Εξίσου ανησυχητική είναι η γήρανση του πληθυσμού. Σήμερα, το 20% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών, ποσοστό που ήταν μόλις 16% το 2000. Επιπλέον, το 6% των κατοίκων είναι άνω των 80 ετών, με αυτό το ποσοστό να έχει διπλασιαστεί μέσα σε λίγες δεκαετίες. Η μέση ηλικία του πληθυσμού έχει αυξηθεί από τα 39 έτη το 2000 στα 46 έτη σήμερα, γεγονός που καθιστά την Ελλάδα μία από τις χώρες με τον πιο γερασμένο πληθυσμό στην Ευρώπη.
Οι Επιπτώσεις της Δημογραφικής Κρίσης
Οι συνέπειες αυτής της δημογραφικής υποχώρησης είναι πολύπλευρες και διαχέονται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας και της οικονομίας. Η γήρανση του πληθυσμού επιβαρύνει τα συστήματα υγείας και κοινωνικής ασφάλισης, ενώ η μείωση των γεννήσεων απειλεί τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα και τη δημοσιονομική βιωσιμότητα της χώρας.
Επιπλέον, οι κοινωνικές δομές κινδυνεύουν να αποδυναμωθούν, καθώς ο γηράσκων πληθυσμός μειώνει τις δυνατότητες κοινωνικής κινητικότητας και συμμετοχής στην οικονομική ανάπτυξη. Η συρρίκνωση της νέας γενιάς και η μείωση των νέων εργαζόμενων δημιουργούν πρόσθετες προκλήσεις για την αγορά εργασίας, ενώ η αποδημία πολλών νέων στο εξωτερικό αναδεικνύει το πρόβλημα της “διαρροής εγκεφάλων” (brain drain), που περιορίζει περαιτέρω τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό, με ορίζοντα το 2035, δεν περιορίζεται μόνο στην ενίσχυση των γεννήσεων, αλλά αντιμετωπίζει ολιστικά τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης. Όπως δήλωσε η υπουργός Σοφία Ζαχαράκη, το σχέδιο περιλαμβάνει μια σειρά από πολιτικές και δράσεις που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την απόκτηση οικογένειας, την ενίσχυση της απασχόλησης και την προώθηση της ευζωίας των πολιτών.
Οι κύριοι άξονες του σχεδίου περιλαμβάνουν:
- Δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις οικογένειες: Πολιτικές και μέτρα που θα στηρίξουν την απόκτηση παιδιών, όπως φορολογικά κίνητρα, αυξημένες παροχές για γονείς, υποστήριξη στη φύλαξη παιδιών και διευκολύνσεις για εργαζόμενους γονείς.
- Ενίσχυση της απασχόλησης: Προγράμματα που θα προωθήσουν την απασχόληση και την κατάρτιση, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους και τις γυναίκες, ώστε να επιτύχουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής.
- Διαχείριση της μακροβιότητας: Πολιτικές που θα επικεντρώνονται στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων, με στόχο τη μακροβιότητα και την ενεργή συμμετοχή τους στην κοινωνία.
- Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης: Μέτρα που θα ενισχύσουν τις περιφέρειες και τα μικρότερα αστικά κέντρα, προκειμένου να αποφευχθεί η αστικοποίηση και να συγκρατηθούν οι κάτοικοι στις περιοχές τους.
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας: Καμπάνιες ενημέρωσης για το δημογραφικό ζήτημα, με στόχο την ενεργοποίηση της κοινωνίας και των φορέων για τη στήριξη των γεννήσεων και της οικογένειας.
Το σχέδιο περιλαμβάνει περισσότερες από 100 δράσεις με συνολική δαπάνη 20 δισ. ευρώ, οι οποίες αφορούν όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. Αυτές οι δράσεις περιλαμβάνουν τόσο μέτρα που έχουν ήδη εφαρμοστεί από το 2019 όσο και νέες πρωτοβουλίες που θα ξεκινήσουν τα επόμενα χρόνια.
Η Πρόκληση του Μέλλοντος
Η Υπουργός Σοφία Ζαχαράκη τόνισε ότι οι δημογραφικές προκλήσεις απαιτούν συντονισμένη δράση από όλους τους φορείς και την κοινωνία στο σύνολό της. «Αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, οι συνέπειες θα είναι μακροχρόνιες και σοβαρές», σημείωσε η υπουργός, αναφέροντας ότι το δημογραφικό ζήτημα είναι ένα εθνικό πρόσταγμα.
Η αντιμετώπιση της δημογραφικής κρίσης είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα για το μέλλον της Ελλάδας. Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, η δημιουργία ευκαιριών για τους νέους και η στήριξη των οικογενειών είναι κομβικοί παράγοντες που θα βοηθήσουν στην ανάκαμψη. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό επιχειρεί να απαντήσει σε αυτές τις προκλήσεις, προσφέροντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο πολιτικών για την αναζωογόνηση της χώρας.
Σκοπός του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό είναι η ανάπτυξη της στρατηγικής, ο καθορισμός των στόχων, η διαμόρφωση των πολιτικών, και η εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων, ώστε, όπως ανέφερε η υπουργός, υπουργός η Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, στο Υπουργικό Συμβούλιο να μετριαστούν οι συνέπειες των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων στη δημοσιονομική βιωσιμότητα, τη μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα, την ευημερία και την κοινωνική συνοχή.
Το σχέδιο, με ορίζοντα δεκαετίας, έως το 2035, δεν περιορίζεται απλά στην προσπάθεια ανάκαμψης των γεννήσεων, αλλά προσβλέπει στη συνολική διαχείριση των επιπτώσεων της αλλαγής που έχει επέλθει στην ηλικιακή δομή του πληθυσμού.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερόμενοι σκοποί, δίνεται έμφαση:
- Στη δημιουργία ενός ευνοϊκού για την απόκτηση οικογένειας περιβάλλοντος,
- στην ενίσχυση της απασχόλησης,
- στη διαχείριση της μακροβιότητας και της ευζωίας των πολιτών,
- στην προώθηση της τοπικής ανάπτυξης,
- στην ενημέρωση των πολιτών και
- στην ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση της κοινωνίας.
Οι παραπάνω άξονες καταλήγουν σε περισσότερες από 100 δράσεις συνολικής δαπάνης 20 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που έχουν ληφθεί ήδη από το 2019, οι οποίες αφορούν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.
Η Υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, δήλωσε: «Παρουσίασα επισήμως στον Πρωθυπουργό και στο Υπουργικό Συμβούλιο το αποτέλεσμα της πολύμηνης προσπάθειας του ΥΚΟΙΣΟ να φτιάξουμε ένα σχέδιο 10ετίας που στοχεύει να μετριάσουμε τις δυσμενείς συνέπειες της δημογραφικής κρίσης που βιώνει η χώρα από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80.
Οι στατιστικές και τα μοντέλα πρόβλεψης για τη δημογραφική εξέλιξη είναι δυσοίωνες. Αλλά οφείλουμε όλοι μαζί να κάνουμε υπερπροσπάθεια για την υπέρβαση.
Θέλουμε να διαμορφώσουμε ένα ευνοϊκό για την οικογένεια και το παιδί περιβάλλον, το οποίο θα σέβεται τις επιθυμίες, θα παρέχει επιλογές και θα υποστηρίζει τις ανάγκες των πολιτών.
Απώτερος στόχος η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μέσα από το σχεδιασμό, την εφαρμογή, το συντονισμό και αξιολόγηση δράσεων που αφορούν το σύνολο των πολιτών σε όλο τον κύκλο ζωής. Το σχέδιο των 5 αξόνων, των 20 στόχων και των περισσοτέρων από 200 δράσεων, για το Δημογραφικό αφορά όλους τους πολίτες και απαιτεί το μέγιστο από όλους τους φορείς της διοίκησης. Είναι εθνικό πρόσταγμα».
