Σεισμός, τρομακτικός αλλά και αινιγματικός σε ότι αφορά στα μυστικά που κρύβει στο εσωτερικό της η Γη.

Οι αρχαίοι τον αποκάλεσαν Εγκέλαδο, δίνοντάς του τον χαρακτήρα του αρχηγού των Γιγάντων, του γιου του Ταρτάρου και της Γης, ο οποίος σχεδόν ποτέ δεν κοιμάται. Καταπλακωμένος κάτω από την Αίτνα, το ηφαιστειακό βουνό της Σικελίας που έριξε καταπάνω του η θεά Αθηνά, στοιχείο που παραπέμπει στο δέος των αρχαίων απέναντι στις εκρήξεις του υψηλότερου ηφαιστείου της Ευρώπης, προσπαθεί να απελευθερωθεί κουνώντας τη Γη και προκαλώντας τους σεισμούς.

Από το Α έως το Ω

Κάποια από τα «μυστικά» του ή τα στοιχεία που συνθέτουν το «βιογραφικό» του συνέθεσαν ένα «αλφαβητάρι», το οποίο αλιεύσαμε από το neakriti.gr, που μας δίνει μια εικόνα για το πώς γεννιέται, τι προκαλεί, πώς μετριέται και τι τελικά είναι ο σεισμός.

Αφρικανική πλάκα: Η λιθοσφαιρική πλάκα της Αφρικής, που καταβυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική, κάτω από την Κρήτη και το Νότιο Αιγαίο. Τη ζώνη αυτή οριοθετούν οι πιο συχνοί σεισμοί που καταγράφονται στην περιοχή μας.

Βάθος εστιακό: Η απόσταση μεταξύ της εστίας, της θέσης που λαμβάνει χώρα η διάρρηξη των πετρωμάτων και του επικέντρου ενός σεισμού.

Γεωτεκτονικές ζώνες: Η Ελλάδα χωρίζεται σε 13 γεωτεκτονικές ζώνες, κάθε μια από τις οποίες χαρακτηρίζεται από πετρώματα και σχηματισμούς με όμοια χαρακτηριστικά ως προς την ηλικία, τη λιθολογία και την τεκτονική συμπεριφορά.

«Δαχτυλίδι της φωτιάς»: Η τεκτονική περιοχή στον Ειρηνικό Ωκεανό που παράγει το 90-95% των παγκόσμιων σεισμών. Είναι η πιο επικίνδυνη περιοχή του κόσμου όπου γεννούνται οι πιο ισχυροί σεισμοί, τσουνάμι και ηφαιστειακές εκρήξεις

Ενδιάμεσου βάθους σεισμοί: Σε αντίθεση με τους επιφανειακούς σεισμούς, που έχουν εστιακό βάθος ως τα 50 χιλιόμετρα και απελευθερώνουν σεισμική ενέργεια που διαδίδεται περίπου ομοιόμορφα προς όλες τις κατευθύνσεις, έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, καθώς η σεισμική ενέργεια που απελευθερώνουν διαδίδεται επιλεκτικά, από τις εστίες των σεισμών στον χώρο του Νότιου Αιγαίου προς την πλευρά της Μεσογείου, δηλαδή προς την Κρήτη, τα Δωδεκάνησα και ακόμη μακρύτερα στη Βόρεια Αίγυπτο, λειτουργώντας σαν «μεγεθυντικός φακός».

Ζώνη καταβύθισης είναι η περιοχή στην οποία μια ωκεάνια λιθοσφαιρική πλάκα βυθίζεται προς το εσωτερικό της Γης. Εκεί εμφανίζονται οι σεισμοί ενδιαμέσου και μεγάλου εστιακού βάθους.

Ηφαίστεια της Ελλάδας: Καθώς η Αφρικανική πλάκα καταβυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική δημιουργούνται τρομακτικές δυνάμεις πίεσης και θερμοκρασίας, που μετατρέπουν σε πολύ πιο μαλακά τα πετρώματα σε βαθμό που λειώνουν, με το υλικό αυτό να αρχίζει να αναδύεται ως μάγμα πλέον, τροφοδοτώντας το γνωστό ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, με πιο γνωστά παραδείγματα τα ηφαίστεια της Νισύρου και φυσικά της Σαντορίνης.

Θαλάσσια Κύματα Βαρύτητας είναι ο επίσημος όρος για τα τσουνάμι, τα παλιρροϊκά κύματα που προκαλούνται από τις μετακινήσεις του ωκεάνιου πυθμένα εξαιτίας ενός σεισμού και όταν φτάνουν στις ακτές μπορούν να προκαλέσουν τεράστιες καταστροφές.

Ιζήματα, ανόργανα και οργανικά υλικά που έχουν αποτεθεί στον βυθό της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια και έχουν πάχος περίπου 5-10 χιλιόμετρα συμπιέζονται, με αποτέλεσμα να πτυχώνονται και να δημιουργούν την υποθαλάσσια οροσειρά νότια από την Κρήτη.

Κύματα σεισμικά: Αποτελούνται από τα λεγόμενα επιμήκη ή Ρ, τα οποία είναι εκείνα που καταγράφονται πρώτα από τους σεισμογράφους. Τα εγκάρσια ή κύματα S είναι εκείνα που ταλαντώνουν τα κτήρια κάθετα προς τη διεύθυνση διάδοσης του κύματος. Τέλος, τα λεγόμενα επιφανειακά διακρίνονται σε κύματα Rayleigh και κύματα Love. Τα Rayleigh τα νιώθουμε τελευταία και πιο έντονα από όλα τα σεισμικά κύματα και είναι αυτά που προκαλούν τις περισσότερες καταστροφές στα κτίσματα.

Λιθόσφαιρα είναι το στρώμα που περιλαμβάνει τεκτονικές πλάκες, οι οποίες βρίσκονται σε σταθερή κίνηση στον φλοιό και τον άνω μανδύα. Η δε ασθενόσφαιρα είναι το στρώμα ημίρρευστου μανδύα πάνω στο οποίο βρίσκονται οι τεκτονικές πλάκες και τους επιτρέπει να κινούνται.

Μεγασεισμός είναι εκείνος με μέγεθος 10 ρίχτερ και πάνω. Αν και απίθανος, θεωρητικά μπορεί να συμβεί. Δεν έχουν εντοπιστεί πάντως ρήγματα που μπορούν να δώσουν σεισμό τέτοιου μεγέθους. 

Νεοτεκτονική: Η μελέτη των πρόσφατων στον γεωλογικό χρόνο κινήσεων και παραμορφώσεων του φλοιού της Γης.

Ξεστή: Τρόπος χαρακτηρισμού (με αριθμητική σειρά π.χ. Ξεστή 1, 2 κοκ) Συγκροτημάτων του Μινωικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Θήρας που καταστράφηκε από την προϊστορική ηφαιστειακή έκρηξη. Το όνομα δόθηκε αρχικά στην Ξεστή 1, καθώς οι τοίχοι της πρόσοψης των κτηρίων είχαν κατασκευαστεί από ηφαιστειακούς (ξεστούς) κυβόλιθους.

Ομόρι: Ο νόμος που περιγράφει το φαινόμενο των μετασεισμών. Ο νόμος που διατυπώθηκε από τον πρωτοπόρο Ιάπωνα σεισμολόγο Φουσακίτσι Ομόρι το 1894, ορίζει ότι η συχνότητα των μετασεισμών μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με τον χρόνο που ακολουθεί τον κύριο σεισμό.

Πρόδρομο φαινόμενο είναι εκείνο που συμβαίνει πριν από τον κύριο σεισμό και αποτελεί μέρος της φυσικής διαδικασίας προετοιμασίας της διάρρηξης των πετρωμάτων στο εσωτερικό της Γης που προκαλεί τον σεισμό. Εκτιμάται ότι κάθε σεισμός μεγαλύτερος των 5 ρίχτερ δίνει πρόδρομα φαινόμενα.

Από τον σεισμό στο Αρκαλοχώρι

Ρίχτερ: Η κλίμακα μέτρησης των σεισμών την οποία πρότεινε στα 1935 ο Αμερικανός σεισμολόγος Τσαρλ Ρίχτερ, το όνομα του οποίου πήρε. Η κλίμακα Ρίχτερ αντικατέστησε την προγενέστερη κλίμακα Μερκάλι, την οποία είχε επινοήσει ο Ιταλός Τζουζέπε Μερκάλι στα 1902.

Σμηνοσειρά: Ακολουθία πανομοιότυπων στο μέγεθος σεισμών μικρού κατά κανόνα μεγέθους που διαρκεί για σημαντικό χρονικό διάστημα. Το φαινόμενο είχε πρόσφατα, τον Δεκέμβριο του 2019, καταγραφεί στη Δυτική Κρήτη, νότια των Σφακίων, με πάνω από 90 μικρούς σεισμούς.

Τεκτονικές πλάκες: Τα 12 κύρια τμήματα της Γης από τα οποία απαρτίζεται ο στερεός φλοιός που περιγράφονται ως τεκτονικές πλάκες και κινούνται, συγκλίνοντας ή αποκλίνοντας, με συνέπεια να αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας και τους σεισμούς.

Υπόκεντρο: Το κεντρικό σημείο στο υπέδαφος ενός σεισμού. Το σημείο του εδάφους που βρίσκεται ακριβώς πάνω από το υπόκεντρο του σεισμού ονομάζεται επίκεντρο. Η σχέση μεγέθους και έντασης εξαρτάται από το βάθος του υπόκεντρου.

Φαλάσαρνα: Η αρχαία πόλη είναι πασίγνωστη λόγω του σεισμού της 21ης Ιουλίου 365 μ.Χ., ο οποίος θεωρείται ως ο μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί στα ιστορικά χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο, προκαλώντας πλημμύρες, μεγάλες καταστροφές και πολλά θύματα όχι μόνο στο νησί μας, αλλά και σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή και κυρίως την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Η έντασή του εκτιμάται πάνω από 8 ρίχτερ (περί τα 8,3R). Ήταν τέτοια η δύναμή του, που προκάλεσε ανύψωση της δυτικής Κρήτης κατά περίπου 6-10 μέτρα και παλιρροϊκό κύμα, το οποίο έπληξε το μεγαλύτερο μέρος των ακτών της Ανατολικής Μεσογείου και μετακίνησε ολόκληρη την Κρήτη, όπως εκτιμούν σήμερα οι επιστήμονες κατά 15-20 μέτρα προς τα νοτιοδυτικά, πάνω από τον βυθιζόμενο φλοιό της Μεσογείου.

Χιλή: Η χώρα έχει πληρώσει δύο φορές τα τελευταία χρόνια βαρύ τίμημα από τους σεισμούς. Το 1960 σεισμός μεγέθους 9,4 ρίχτερ, ο ισχυρότερος που έχει καταγραφεί, σκότωσε πάνω από 1.655 ανθρώπους και τραυμάτισε πάνω από 3.000 στη Βαλδίβια και την περιοχή Πουέρτο Μοντ. Στις 27 Φεβρουαρίου 2010, 8,8 ρίχτερ στην περιοχή Κονσεπσιόν σκότωσαν πάνω από 800 ανθρώπους και τραυμάτισαν ακόμα περισσότερους, με τους πληγέντες να εκτιμούνται σε πάνω από 2 εκατομμύρια.

Ψηλοί όροφοι κτηρίων: Οι ένοικοί τους αντιλαμβάνονται εντονότερα ακόμα και τις μικρότερες δονήσεις. Η εξήγηση έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύουν τα σεισμικά κύματα σε σχέση με την απόσταση από το σημείο διάρρηξης, δηλαδή το επίκεντρο.

Ως σεισμική ακολουθία ορίζεται το σύνολο των σεισμών που γεννιούνται σε ένα συγκεκριμένο χώρο σε ένα μικρό χρονικό διάστημα λόγω της δράσης ενός συγκεκριμένου συστήματος ρηγμάτων.

in.gr