Του Γιάννη Ανδριτσόπουλου

Μία λευκή, ερμητικά κλειστή πόρτα, η οποία είναι ασφαλισμένη με ηλεκτρονική κλειδαριά, συναντούν οι επισκέπτες του Βρετανικού Μουσείου που επιχειρούν να θαυμάσουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Η αίθουσα των Γλυπτών, όπως και πέντε ακόμη αίθουσες με ελληνικά εκθέματα, παραμένει ανεξήγητα κλειστή επί δέκα μήνες, εντείνοντας τους φόβους του διεθνούς λόμπι για την επιστροφή των Γλυπτών ότι οι φθορές στη γυάλινη οροφή του Μουσείου, που έχουν ως αποτέλεσμα να στάζει νερό δίπλα (!) στα Μάρμαρα, δεν έχουν επιδιορθωθεί.

Η αυτοψία των «ΝΕΩΝ» στο Βρετανικό Μουσείο, στο Μπλούμσμπερι του Κεντρικού Λονδίνου, κατέδειξε ότι η Ντουβίν Γκάλερι, η αίθουσα που στεγάζει τους ανεκτίμητους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς που φιλοτέχνησε ο Φειδίας, εξακολουθεί να μην είναι προσβάσιμη στο κοινό, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες αίθουσες που έχουν ανοίξει από τον περασμένο Μάιο, όταν έληξε το τελευταίο lockdown στη Βρετανία. Κι αυτό, παρά τις διαβεβαιώσεις των αρμοδίων στις αρχές του καλοκαιριού ότι «οι «ελληνικές» αίθουσες θα ανοίξουν σύντομα». Εκπρόσωπος του Μουσείου που μίλησε στα «ΝΕΑ» δεν ήταν σε θέση να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις, μιλώντας γενικά για ένα «πρόγραμμα επισκευών και συντήρησης» που εκπονείται στις αίθουσές του. Οσο για το πότε θα επαναλειτουργήσουν; Κάποια στιγμή «αργότερα μέσα στο φθινόπωρο»…

Συνολικά, παραμένουν κλειστές έξι αίθουσες με αρχαιοελληνικά εκθέματα: οι αίθουσες 15, 16, 17 και 18 (σ.σ. στην τελευταία εκτίθενται τα Γλυπτά), οι οποίες δεν λειτουργούν λόγω «επισκευών», και οι αίθουσες 19 και 20, οι οποίες δεν δέχονται επισκέπτες λόγω «τήρησης των μέτρων για τον κορωνοϊό». Εκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι οι υπάλληλοι του Μουσείου, όταν ερωτώνται, δίνουν διαφορετικές εκδοχές τόσο για τον λόγο που κρατά κλειστές, από τον Δεκέμβριο του 2020, τις «ελληνικές» αίθουσες, όσο και για το πότε θα επαναλειτουργήσουν. «ΤΑ ΝΕΑ» ρώτησαν τέσσερα μέλη του προσωπικού του Μουσείου που έχουν αρμοδιότητα να απαντούν σε ερωτήσεις του κοινού, και έλαβαν τέσσερις διαφορετικές απαντήσεις! «Δεν ξέρουμε πότε ακριβώς θα ανοίξουν. Ισως σε έναν μήνα. Μένετε στο Λονδίνο; Αν ναι, ελάτε ξανά σε λίγο καιρό ή πάρτε μας τηλέφωνο», μας είπε η πρώτη υπάλληλος. Γιατί είναι κλειστές οι αίθουσες; Εξαιτίας της διαρροής στη σκεπή, τη ρώτησα. «Ναι, και επίσης για γενική συντήρηση». «Ελπίζουμε ότι οι αίθουσες θα ανοίξουν έως το τέλος του χρόνου», είπε η δεύτερη υπάλληλος του Μουσείου που ρωτήσαμε, παραδεχόμενη και αυτή ότι αυτό που τις κρατά κλειστές είναι η διαρροή νερού. «Ξέρετε, είναι παλιό το κτίριο…», δικαιολογήθηκε. Την ίδια παραδοχή έκανε και τρίτη υπάλληλος. «Εργαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τη διαρροή» σημείωσε, προσθέτοντας ότι «η προσδοκία μας είναι ότι οι αίθουσες θα επαναλειτουργήσουν πριν από το τέλος του 2021». Ωστόσο, ένας τέταρτος υπάλληλος… διαφώνησε με τους προηγούμενους: «Γίνονται εργασίες ανακαίνισης. Τα περί διαρροής είναι φήμες και είναι πολύ «τραβηγμένα». Νομίζω ότι η αίθουσα θα ανοίξει σύντομα», είπε. 

Οι εκπρόσωποι της εκστρατείας για τον επαναπατρισμό των Μαρμάρων είναι θορυβημένοι, εκφράζοντας αγωνία ακόμη και για την ακεραιότητα των Γλυπτών. Στις 15 Αυγούστου, η Διεθνής Ενωση για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα (IARPS), η οποία εκπροσωπεί 21 εθνικές επιτροπές από όλο τον κόσμο, έγραψε για το θέμα στον πρόεδρο του Μουσείου σερ Ρίτσαρντ Λάμπερτ, στον διευθυντή του δρ Χάρτβιχ Φίσερ και στους επιτρόπους του. Στην επιστολή – που παρουσιάζουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ» – η Ενωση εκφράζει τη «βαθιά ανησυχία» της για το γεγονός ότι η αίθουσα παραμένει κλειστή, υπογραμμίζοντας ότι το «πιθανό πρόβλημα υγρασίας δημιουργεί μία επικίνδυνη κατάσταση για τα Γλυπτά». Παράλληλα, καλεί το Μουσείο να «επανεξετάσει τη θέση του για τη συνεχιζόμενη διαίρεση των Γλυπτών», επισημαίνοντας την «ηθική υποχρέωσή του» για επανένωση όλων των σωζόμενων Γλυπτών στο Μουσείο Ακρόπολης». «Είναι θλιβερό ότι η αίθουσα 18 παραμένει κλειστή από τον περασμένο Δεκέμβριο μέχρι νεωτέρας», δήλωσε στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος της IARPS, δρ Κρις Τίτγκατ, επισημαίνοντας ότι «οι ακατάλληλες συνθήκες κλιματισμού που επικρατούν στην αίθουσα προκαλούν ανησυχία». «Ελπίζω», πρόσθεσε, «να μη χρειαστεί να περιμένουμε άλλα 22 χρόνια για να θαυμάσουμε ξανά τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Λονδίνο, όπως συνέβη το 1940, όταν η Ντουβίν Γκάλερι χτυπήθηκε από βόμβα και παρέμεινε κλειστή μέχρι το 1962! Τότε, βέβαια, τα Γλυπτά φυλάσσονταν σε ασφαλές μέρος και έμειναν άθικτα».
Σχεδόν δύο μήνες μετά, το Μουσείο δεν έχει απαντήσει στην επιστολή, γεγονός που η δρ Τίτγκατ χαρακτηρίζει «λυπηρό». «Το ότι δεν απάντησαν είναι άκρως απογοητευτικό. Ετσι, άραγε, κάνουν διάλογο για ένα τόσο επιτακτικό ζήτημα; Είναι καιρός το Βρετανικό Μουσείο και η Βρετανία να περάσουν στον 21ο αιώνα», τόνισε στα «ΝΕΑ» ο Πολ Κάρτλετζ, διάσημος ελληνιστής του Κέιμπριτζ, αντιπρόεδρος της IARPS και της Βρετανικής Επιτροπής για τα Γλυπτά (BCRPM).

«Θα ήμουν ευτυχισμένη αν η αίθουσα 18 έκλεινε οριστικά, και όχι προσωρινά όπως τώρα, διότι αυτό θα σήμαινε ότι τα υπέροχα Γλυπτά που άρπαξε ο πλιατσικολόγος λόρδος Ελγιν θα επανενώνονταν στο Μουσείο Ακρόπολης», είπε στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών (BCRPM) Τζάνετ Σούζμαν. «Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι είδους έργα γίνονται στις ελληνικές αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου και για πόσον καιρό» πρόσθεσε η διεθνούς φήμης σαιξπηρική ηθοποιός, υπογραμμίζοντας ότι «οι κακές συνθήκες έκθεσης των Γλυπτών έχουν επισημανθεί από τη BCRPM σε πολλές περιπτώσεις: φορητές θερμάστρες τον χειμώνα, ανοιχτές έξοδοι κινδύνου το καλοκαίρι, διαρροή νερού από τη στέγη όταν βρέχει. Καλούμε το Βρετανικό Μουσείο να επιτρέψει την επανένωση των Γλυπτών στο εμβληματικό Μουσείο Ακρόπολης».

Οι «ελληνικές» αίθουσες έκλεισαν για το κοινό στις 16 Δεκεμβρίου 2020, όταν στο κτίριο μπήκε λουκέτο εξαιτίας του lockdown που επέβαλε η βρετανική κυβέρνηση. Το Μουσείο άνοιξε ξανά πέντε μήνες αργότερα, στις 17 Μαΐου 2021. Ωστόσο, οι αίθουσες της Αρχαίας Ελλάδας παρέμειναν κλειστές, με τους αρμόδιους να μεταθέτουν συνεχώς την ημερομηνία επαναλειτουργίας τους. Σύμφωνα με πληροφορίες, η σφοδρή βροχόπτωση της 25ης Ιουλίου στο Λονδίνο προκάλεσε, για μία ακόμη φορά, διαρροή νερού στην αίθουσα των Μαρμάρων, σε απόσταση ελάχιστων εκατοστών από τα εκθέματα. Οι υπέρμαχοι της επιστροφής εκφράζουν ανησυχίες ότι η υγρασία θα μπορούσε να βλάψει τα αρχαία έργα τέχνης. Στον ιστότοπο του Βρετανικού Μουσείου αναφέρεται ότι οι «ελληνικές» αίθουσες είναι «κλειστές μέχρι νεωτέρας», λόγω «τακτικών εργασιών συντήρησης». Οι επισκέπτες του Μουσείου, βαδίζοντας προς την αίθουσα 18 – γνωστή ως Ντουβίν Γκάλερι -, η οποία στεγάζει τα Γλυπτά, αναγκάζονται να σταματήσουν στην αίθουσα 23. Εκεί, μία πόρτα από κόντρα πλακέ, η οποία τοποθετήθηκε πρόσφατα ως μέρος μιας προσωρινής κατασκευής, φράζει την είσοδο προς τις υπόλοιπες ελληνικές εκθέσεις. 

Το πρόβλημα της διαρροής νερού στην αίθουσα 18 επισημάνθηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2018. Εκτοτε, παραμένει άλυτο, με πολλούς σχολιαστές να κάνουν λόγο για απαράδεκτη και ντροπιαστική για ένα μουσείο της εμβέλειας του Βρετανικού κατάσταση. Τις κακές συνθήκες έκθεσης των Γλυπτών ανέδειξε πριν από δέκα ημέρες και η UNESCO, εκφράζοντας «την ανησυχία της για το γεγονός ότι η αίθουσα Ντουβίν δεν είναι ανοικτή για το κοινό εξαιτίας απαραίτητων επισκευών» και προσθέτοντας ότι «ανυπομονεί να επαναλειτουργήσει εν ευθέτω χρόνω». Σχεδόν κάθε φορά που βρέχει καταρρακτωδώς και η βροχή έχει μεγάλη διάρκεια, συσσωρεύονται νερά στη στέγη, η οποία ενίοτε στάζει μέσα στην αίθουσα των Γλυπτών. Συνήθως, η κατάσταση αντιμετωπίζεται με… κουβάδες που τοποθετούνται δίπλα στα Μάρμαρα και με πανιά που απλώνονται στο πάτωμα! Ταυτόχρονα, σημάδια μούχλας είναι εμφανή στην οροφή εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια. Αυτή τη φορά, όμως, φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι πιο σοβαρό και κρατά την αίθουσα κλειστή επί σχεδόν έναν χρόνο. Στην αποκλειστική συνέντευξή του στα «ΝΕΑ», τον Ιανουάριο του 2019, ο διευθυντής του Μουσείου δρ Χάρτβιχ Φίσερ είχε ισχυριστεί ότι επρόκειτο για «μία μικρή διαρροή» που «διορθώθηκε αμέσως». Η πραγματικότητα, όμως, τον διαψεύδει. «Είναι σοκαριστικό ότι ένα μουσείο παγκόσμιας κλάσης αναγκάζεται να κλείσει αίθουσές του εξαιτίας διαρροών νερού ή υγρασίας. Σχεδόν τρία χρόνια μετά, φαίνεται ότι αυτή η «μικρή διαρροή» δεν έχει ακόμη διορθωθεί. Αντιθέτως, οδήγησε στο κλείσιμο της αίθουσας επί σειρά μηνών», δήλωσε στα «ΝΕΑ» η Μάρλεν Γκόντγουιν, υπεύθυνη Διεθνών Σχέσεων της Βρετανικής Επιτροπής. Και πρόσθεσε: «Το ότι δεν μας λένε πότε θα ανοίξει, φανερώνει τουλάχιστον έλλειψη επαγγελματισμού». Η τελευταία φορά που αναδείχθηκε το πρόβλημα ήταν τον Αύγουστο. «Οι συνθήκες έκθεσης των Γλυπτών στο Βρετανικό Μουσείο είναι από προσβλητικές έως επικίνδυνες», είχε πει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Πάντως, πηγή του Μουσείου υποστήριξε ότι «το πρόβλημα με τις διαρροές έχει επιδιορθωθεί».

Η απάντηση του Βρετανικού Μουσείου στα «ΝΕΑ»

Στη δήλωσή της προς «ΤΑ ΝΕΑ», η εκπρόσωπος του Μουσείου απέφυγε να απαντήσει πότε ακριβώς θα ανοίξουν οι ελληνικές αίθουσες και τι είδους εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη.

«Το Βρετανικό Μουσείο στεγάζεται σε ένα ιστορικό και διατηρητέο κτίριο. Οι εγκαταστάσεις του βρίσκονται υπό διαρκή αξιολόγηση. Διαθέτουμε ομάδα ειδικών οι οποίοι διενεργούν τακτικούς ελέγχους σε όλο το Μουσείο, προκειμένου να εντοπίσουν κινδύνους για τη συλλογή του και να διασφαλίσουν την κατάλληλη διαχείρισή τους. Η φροντίδα της συλλογής και η ασφάλεια των επισκεπτών και του προσωπικού μας αποτελούν για εμάς ύψιστες προτεραιότητες.

» Οι απαραίτητες εργασίες που εκτελούνται είναι μέρος ενός προγράμματος επισκευής και συντήρησης του κτιρίου, το οποίο θα επιτρέψει την υλοποίηση άλλων έργων στον χώρο του Μουσείου στο μέλλον. Παράλληλα με αυτές τις απαραίτητες επισκευές, αναπτύσσουμε ένα στρατηγικό masterplan για τον μετασχηματισμό του Βρετανικού Μουσείου στο μέλλον. Σε αυτό περιλαμβάνεται η ανακαίνιση των ιστορικών κτιρίων και των εκτάσεών μας, η βελτίωση της εμπειρίας των επισκεπτών μας και μία φιλόδοξη παρουσίαση των συλλογών μας με διαφορετικό τρόπο μέσα στα επόμενα χρόνια.

» Προσωρινά, οι αίθουσες 15 έως 18 στο ισόγειο δεν είναι προσβάσιμες στο κοινό. Το Μουσείο εκπονεί ένα πρόγραμμα εργασιών σε αυτές τις αίθουσες. Ωστόσο, ο προγραμματισμός των εργασιών καθυστέρησε λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στο πρόγραμμα του Μουσείου. Επιπρόσθετες εργασίες και επιθεωρήσεις πραγματοποιήθηκαν μέσα στο καλοκαίρι. Οι αίθουσες αυτές είναι προς το παρόν κλειστές, προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των επισκεπτών μας και της συλλογής μας ενόσω πραγματοποιούνται αυτές οι επιθεωρήσεις. Στο παρελθόν υπήρξε κάποια εισροή νερού σε ορισμένους χώρους των αιθουσών μας που έκλεισαν. Δεν έχουμε ορίσει ημερομηνία για την επαναλειτουργία τους, αλλά ο στόχος είναι να ανοίξουν αργότερα μέσα στο φθινόπωρο».

Ωκεανός στήριξης, σιωπή των μουσείων

Εκτενές ρεπορτάζ αφιέρωσε χθες η «Le Monde» στο ζήτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα με αφορμή την «επιτακτική» έκκληση που απηύθυνε η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO στο Ηνωμένο Βασίλειο να αναθεωρήσει τη θέση του. «Η Αθήνα διεκδικεί αυτά τα μαρμάρινα γλυπτά εδώ και 40 χρόνια, με μία επιμονή που επιβάλλει τον θαυμασμό», σχολίασε ο αρχισυντάκτης της γαλλικής εφημερίδας, Μισέλ Γκερέν. Ο ίδιος επισήμανε τόσο τον «ωκεανό της στήριξης» προς το ελληνικό αίτημα όσο και τη σιωπή των μεγάλων δυτικών μουσείων, που βλέπουν τη βρετανική θέση σαν έναν «υδατοφράχτη»: «Αν καταρρεύσει, θα μπορούσε να ανοίξει η βάνα των επιστροφών, και αυτές αφορούν δεκάδες χιλιάδες έργα που αποκτήθηκαν σε αμφισβητήσιμες συνθήκες».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ