Η Σημαντικότητα της Ανακάλυψης του EUDAL στον Καρκίνο του Στόματος
Ο καρκίνος του στόματος συγκαταλέγεται στους πιο συνηθισμένους καρκίνους της κεφαλής και του λαιμού παγκοσμίως, με εκατοντάδες χιλιάδες νέα κρούσματα να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Παρά τις προόδους στη χειρουργική, την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία, οι ποσοστά επιβίωσης παραμένουν χαμηλά. Ένας από τους κύριους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή την κατάσταση είναι η ικανότητα των όγκων να προσαρμόζονται γρήγορα και να αναπτύσσουν αντίσταση στα φάρμακα που προηγουμένως τους ελέγχαν.
Η Σχέση Υποξίας και Αντίστασης στα Φάρμακα
Ένας σημαντικός παράγοντας πίσω από αυτή την αντίσταση είναι η υποξία, δηλαδή η έλλειψη οξυγόνου που αναπτύσσεται μέσα στους όγκους καθώς αυτοί μεγαλώνουν. Η υποξία όχι μόνο προάγει επιθετική συμπεριφορά του καρκίνου, αλλά καθιστά και τις θεραπείες λιγότερο αποτελεσματικές. Οι επιστήμονες υποπτεύονταν εδώ και καιρό ότι η υποξία αλληλεπιδρά με κρίσιμους αναπτυξιακούς μηχανισμούς στα καρκινικά κύτταρα, αλλά οι ακριβείς μηχανισμοί παρέμεναν ασαφείς.
Η Ανακάλυψη του EUDAL
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2025 στο International Journal of Oral Science, αποκαλύπτει μια αναπάντεχη απάντηση. Η μελέτη, που διεξήχθη από τους καθηγητές Zhiyuan Zhang και Qin Xu στο Νοσοκομείο του Ένατου Λαού, αναφέρει ότι η υποξία μπορεί να ενεργοποιήσει άμεσα τον υποδοχέα επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR), μια πρωτεΐνη που κανονικά προάγει την ανάπτυξη και επιβίωση των κυττάρων όταν ενεργοποιείται από εξωτερικά σήματα. Στην περίπτωση αυτή, ο EGFR ενεργοποιείται χωρίς τους συνήθεις διεγέρτες του.
Μια αξιοσημείωτη ανακάλυψη της ομάδας ήταν η ταυτοποίηση ενός άγνωστου μέχρι πρότινος μακρού μη κωδικοποιούμενου RNA (lncRNA), το οποίο ονόμασαν EUDAL (συντομογραφία για EGFR ubiquitination- και degradation-associated lncRNA). Σε αντίθεση με τα mRNA που κωδικοποιούν πρωτεΐνες, τα lncRNAs ρυθμίζουν άλλες μόρια μέσα στα κύτταρα. Συνήθως, ο EGFR ελέγχεται από ένα κυτταρικό σύστημα «ετικετοποίησης», όπου βοηθητικές πρωτεΐνες όπως η c-Cbl/Grb2 προσκολλώνται σε μικρές μοριακές ετικέτες που σηματοδοτούν την απόρριψή του. Το EUDAL μπλοκάρει αυτό το βήμα, δεσμεύοντας τον EGFR και εμποδίζοντας την αποδόμησή του. Ως αποτέλεσμα, ο EGFR παραμένει μόνιμα ενεργός, ενεργοποιώντας τα κάτω ρεύματα σήματος (STAT3/BNIP3) και προάγοντας την αυτοφαγία, έναν μηχανισμό ανακύκλωσης που οι καρκινικά κύτταρα εκμεταλλεύονται για να επιβιώσουν από τη χημειοθεραπεία.
«Μας εξέπληξε να ανακαλύψουμε ότι η έλλειψη οξυγόνου από μόνη της ήταν αρκετή για να ενεργοποιήσει τον EGFR στα καρκινικά κύτταρα του στόματος», λέει ο καθηγητής Zhang. «Αυτή η μη κανονική ενεργοποίηση δίνει στους όγκους πλεονέκτημα επιβίωσης και βοηθά να εξηγηθεί γιατί πολλοί ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στη χημειοθεραπεία». Στις πειραματικές διαδικασίες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα καρκινικά κύτταρα του στόματος με υψηλά επίπεδα EUDAL παρουσίασαν αντίσταση στη χημειοθεραπεία με cisplatin, ένα τυπικό φάρμακο χημειοθεραπείας. Ωστόσο, όταν το EUDAL μπλοκαρίστηκε, τα καρκινικά κύτταρα επανέκτησαν την ευαισθησία τους στη θεραπεία.
Οι μελέτες σε ζώα έδειξαν παρόμοια αποτελέσματα. Οι όγκοι πλούσιοι σε EUDAL συνέχισαν να αναπτύσσονται ακόμη και μετά τη θεραπεία με cisplatin, αλλά όταν συνδυάστηκαν με αναστολείς του STAT3 ή της αυτοφαγίας, η χημειοθεραπεία έγινε και πάλι αποτελεσματική, μειώνοντας σημαντικά το μέγεθος του όγκου.
Η ομάδα εξέτασε επίσης δείγματα όγκων από ασθενείς που υποβάλλονταν σε χημειοθεραπεία με βάση το πλατίνα. Αυτοί με υψηλότερα επίπεδα EUDAL, ενεργού EGFR και STAT3 είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να έχουν κακές αντιδράσεις, ενώ οι ασθενείς με χαμηλότερα επίπεδα ανταποκρίθηκαν καλύτερα στη θεραπεία.
«Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι το EUDAL δεν είναι απλώς ένας δείκτης αλλά και ένας οδηγός αντίστασης», προσθέτει ο Δρ. Xu. «Στην πράξη, η μέτρηση των επιπέδων EUDAL θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόβλεψη ποιες ασθενείς είναι απίθανο να ωφεληθούν από τη συμβατική χημειοθεραπεία, επιτρέποντας στους γιατρούς να επιλέξουν εναλλακτικές ή συνδυασμένες στρατηγικές». Αυτές οι ανακαλύψεις αναμορφώνουν επίσης την κατανόησή μας για τη βιολογία του καρκίνου. Ο EGFR είναι ένας γνωστός οδηγός καρκίνου και κοινός στόχος θεραπειών, αλλά η ενεργοποίησή του θεωρούνταν προηγουμένως ότι εξαρτάται από μεταλλάξεις ή εξωτερικούς αναπτυξιακούς παράγοντες. Αυτή η μελέτη δείχνει ότι το μικροπεριβάλλον του όγκου – σε αυτή την περίπτωση, η έλλειψη οξυγόνου – μπορεί επίσης να τροφοδοτήσει την δραστηριότητα του EGFR μέσω ενός νέου μηχανισμού βασισμένου σε RNA. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω έρευνα πριν αυτές οι γνώσεις μπορέσουν να μεταφραστούν σε κλινική πρακτική.
Συνολικά, τα ευρήματα αυτής της μελέτης αναδεικνύουν το EUDAL ως έναν βιολογικό παράγοντα που μπορεί να αλλάξει την προσέγγιση στη θεραπεία του καρκίνου του στόματος.
