Ανακάλυψη σουλτανικού φιρμανιού του 1855
Ένα παλιό και δυσανάγνωστο καλλιγραφικό κείμενο, γραμμένο σε αραβογραφή και τυλιγμένο σε έναν κιτρινισμένο πάπυρο μήκους τριών μέτρων, παρέμεινε σιωπηλό για 170 χρόνια στα Γενικά Αρχεία του Ελληνικού Κράτους. Η υπογραφή και η σφραγίδα του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α’ υποδεικνύουν τη σπουδαιότητά του. Χρειάστηκε σχεδόν δύο αιώνες για να μεταφραστεί στα ελληνικά και να αποκαλυφθεί η σημασία του.
Η σημασία του φιρμανιού
Αυτό το ιστορικό έγγραφο αναδύεται τώρα στο φως, προσφέροντας νέες προοπτικές στην κατανόηση των ελληνοοθωμανικών σχέσεων και της διπλωματικής ιστορίας του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Γιώργο Μπατζακίδη, το φιρμάνι, που υπογράφηκε το 1855 από τον σουλτάνο, ορίζει τον Δημήτρη Ρίζο Νερουλό ως πρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, αντικαθιστώντας τον Μιχαήλ Τοσίτσα.
Το φιρμάνι ξεκινά με τη φράση: «Με τη σφραγίδα της υψηλής μου Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας, του υψηλοφώνου, ένδοξου και ουρανίου Οίκου των Σουλτάνων, και την κατακυρωμένη αυτοκρατορική μου υπογραφή, εκδίδεται η παρούσα διαταγή». Στη συνέχεια, αναφέρεται στον διορισμό του Δημητράκη Ρίζου Νερουλού, επισημαίνοντας ότι θα επιβλέπει τις εμπορικές υποθέσεις και τα συμφέροντα των Ελλήνων υπηκόων και εμπόρων στην περιοχή.
Η διαδικασία της μετάφρασης
Η μετάφραση του φιρμανιού αποδείχθηκε δύσκολη, καθώς η οθωμανική γλώσσα είναι εξαιρετικά περίπλοκη, αποτελούμενη από στοιχεία τριών γλωσσών — τουρκικής, αραβικής και περσικής — γραμμένων με αραβικό αλφάβητο. Ο Γιώργος Μπατζακίδης, ο οποίος ανέλαβε τη μετάφραση, αναφέρει ότι είναι απαραίτητο να συνεργάζεται με ειδικούς, καθώς η γλώσσα αυτή δεν χρησιμοποιείται πια και είναι δύσκολη στην ερμηνεία της.
Ο ίδιος αφιερώθηκε στην μελέτη της οθωμανικής γραφής και της ιστορικής ορολογίας, χρησιμοποιώντας σπάνια λεξικά και συνεργαζόμενος με γνώστες της αραβικής γλώσσας. Η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι κρίσιμη, καθώς μια μικρή αλλαγή μπορεί να αλλάξει ολοκληρωτικά το νόημα.
Ο Γιώργος Μπατζακίδης ξεκίνησε τις ιστορικές του σπουδές σε μεγαλύτερη ηλικία, παρακολουθώντας μαθήματα βυζαντινής, οθωμανικής και κλασικής ιστορίας. Η ανακάλυψη του φιρμανιού προήλθε από μια τυχαία εύρεση σε έναν φάκελο του Δημητρίου Υψηλάντη, που του έστειλε μια συμφοιτήτριά του, και έτσι ξεκίνησε η διαδικασία της ψηφιοποίησης και της μετάφρασης του σημαντικού αυτού εγγράφου.
