Η επίδραση του ύπνου στη μνήμη και οι οδηγίες
Η σημασία ενός καλού ύπνου για την εδραίωση νέων αναμνήσεων είναι γνωστή, ωστόσο οι μηχανισμοί που κρύβονται πίσω από αυτή τη διαδικασία παραμένουν ασαφείς. Όταν οι αναμνήσεις συνδέονται με αρνητικά συναισθήματα, όπως ο φόβος ή το άγχος, η ανάκληση μπορεί να βελτιωθεί, αλλά η σκόπιμη προσπάθεια να θυμηθούμε κάτι μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική. Οι δύο αυτές διαδικασίες είναι πολύ διαφορετικές – η μία είναι ακούσια και η άλλη σκόπιμη. Ποια από αυτές επηρεάζει περισσότερο τη μνήμη; Για να το διερευνήσουν, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να θυμηθούν ή να ξεχάσουν κάποιες λέξεις, ορισμένες από τις οποίες είχαν αρνητικές συναισθηματικές συνδηλώσεις. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι οδηγίες βελτίωσαν την ανάκληση περισσότερο από τα συναισθήματα.
Η μελέτη και τα ευρήματα
«Αυτό που σκοπεύουμε να θυμόμαστε και να ξεχνάμε μπορεί να είναι ισχυρό», δήλωσε η Δρ. Λάουρα Κουρντζίελ από το Κολέγιο Μέριμακ, κύρια συγγραφέας της μελέτης που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frontiers in Behavioral Neuroscience. «Έχουμε περισσότερο έλεγχο πάνω στις μνήμες μας από ό,τι συχνά πιστεύουμε.» Οι ερευνητές πραγματοποίησαν δύο μελέτες, μία διαδικτυακή με 45 συμμετέχοντες και μία εργαστηριακή με 53 συμμετέχοντες. Στην πρώτη ομάδα, οι μισοί έλαβαν τις λέξεις το πρωί και δοκιμάστηκαν το βράδυ, ενώ οι άλλοι μισοί έλαβαν τις λέξεις το βράδυ και δοκιμάστηκαν το επόμενο πρωί, μετά τον ύπνο. Στην εργαστηριακή ομάδα, οι συμμετέχοντες φορούσαν ηλεκτροεγκεφαλογραφικά (EEG) καπέλα για να μετρήσουν την εγκεφαλική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Η σύνδεση εγκεφαλικών κυμάτων και μνήμης
Στην πρώτη συνεδρία, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν 100 λέξεις σε μια οθόνη, καθεμία από τις οποίες συνοδευόταν από μια οδηγία να θυμηθούν ή να ξεχάσουν. Οι μισές από αυτές τις λέξεις είχαν αρνητικές συναισθηματικές συνδηλώσεις, ενώ οι άλλες ήταν ουδέτερες. Αμέσως μετά, οι συμμετέχοντες είδαν μια άλλη σειρά 100 λέξεων και ρωτήθηκαν αν τις αναγνώριζαν. Στη δεύτερη συνεδρία, 12 ώρες αργότερα, οι επιστήμονες ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν όσες περισσότερες λέξεις μπορούσαν να θυμηθούν. Στη συνέχεια, ανέλυσαν την απόδοση των συμμετεχόντων και τα δεδομένα του EEG.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι οδηγίες είναι πιο αποτελεσματικές από τα συναισθήματα στην ανάκληση μνήμης. Οι συμμετέχοντες ήταν πιο πιθανό να θυμηθούν λέξεις που τους είχαν ζητηθεί να θυμηθούν. Ωστόσο, τα συναισθήματα είχαν και αυτά ρόλο: οι λέξεις με αρνητικές συνδηλώσεις που ζητήθηκε να θυμηθούν ήταν πιο πιθανό να ανακληθούν. Αυτό υποδηλώνει ότι, αν και οι οδηγίες ήταν ο κύριος παράγοντας στην ανάκληση, τα συναισθηματικά ερεθίσματα μπορούσαν να ενισχύσουν την επίδραση των οδηγιών. Επιπλέον, τα συναισθήματα αύξησαν τις πιθανότητες λανθασμένων αναμνήσεων: οι αρνητικές λέξεις που δεν είχαν παρουσιαστεί ήταν πιο πιθανό να λανθασμένα αναγνωριστούν ως λέξεις που είχαν ζητηθεί να θυμηθούν.
«Κατά την κωδικοποίηση, θα αφιερώσουμε περισσότερους πόρους προσοχής σε λέξεις που μας λέγεται ρητά να θυμόμαστε», δήλωσε η Κουρντζίελ. Οι γνωστικοί έλεγχοι μπορούν να ‘σημειώνουν’ πληροφορίες ως σχετικές, επηρεάζοντας τον ιππόκαμπο ώστε να τις προτεραιοποιεί. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα να ενεργοποιηθεί η μνήμη κατά τη διάρκεια του ύπνου και να μεταφερθεί σε μακροχρόνια αποθήκευση. Τέλος, οι οδηγίες δεν ενισχύουν μόνο τα σχετικά αντικείμενα, αλλά και καταστέλλουν τα άσχετα. Με την αναστολή ανταγωνιστικών μνημών, οι λέξεις που ζητήθηκαν να θυμηθούν αντιμετωπίζουν λιγότερες παρεμβολές, γεγονός που βελτιώνει την ανάκληση.
Αναπάντεχα, η ύπαρξη ύπνου δεν είχε καμία επίδραση στην ικανότητα ανάκλησης λέξεων. Ωστόσο, οι διαφορετικοί τύποι εγκεφαλικής δραστηριότητας που μετρήθηκαν από το EEG συσχετίστηκαν με την ανάκληση. Για παράδειγμα, υψηλότερα επίπεδα θήτα REM, που είναι μέτρο του REM ύπνου, συσχετίστηκαν με τη λανθασμένη ανάμνηση αρνητικών λέξεων. «Οι σπινθήρες ύπνου σχετίζονταν με καλύτερη ανάκληση των αρνητικών λέξεων που ζητήθηκαν να θυμηθούν», δήλωσε η Κουρντζίελ, αναφερόμενη σε έναν τύπο εγκεφαλικών κυμάτων που μοιάζει με μια έκρηξη κορυφών στις ηχογραφήσεις εγκεφαλικών κυμάτων. «Οι σπινθήρες ύπνου εμπλέκονται ευρέως στη μεταφορά πληροφοριών από προσωρινή αποθήκευση στον ιππόκαμπο σε πιο σταθερές αναπαραστάσεις στον νεοφλοιό.» Αντίθετα, ο ύπνος αργών κυμάτων συσχετίστηκε αρνητικά με τη συνολική ανάκληση, κάτι που ήταν κάπως αναπάντεχο.
