Η επίδραση της όζον στην υγεία
Η ρύπανση από όζον αυξάνεται παγκοσμίως, συχνά ξεπερνώντας τα όρια ασφαλείας σε αστικά κέντρα και βιομηχανικές περιοχές. Οι κίνδυνοι για την υγεία είναι καλά τεκμηριωμένοι: η αναπνοή όζον μπορεί να επιδεινώσει το άσθμα, να βλάψει τους αεραγωγούς και να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιοαγγειακών και νευρολογικών διαταραχών. Τοξικολογικές μελέτες υποδεικνύουν ότι το όζον παράγει αντιδραστικά είδη οξυγόνου και διασπά τις προστατευτικές πνευμονικές μεμβράνες. Ταυτόχρονα, οι ερευνητές έχουν παρατηρήσει συνδέσεις μεταξύ της έκθεσης σε όζον και συστηματικών μεταβολικών προβλημάτων, όπως διαταραχές λιπιδίων και οξειδωτικό στρες. Ωστόσο, οι ακριβείς βιολογικές συνδέσεις μεταξύ της αναπνευστικής έκθεσης και της βλάβης σε απομακρυσμένα όργανα παραμένουν ασαφείς. Εξαιτίας αυτών των προκλήσεων, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί πώς το όζον διασχίζει τα όργανα και επιδεινώνει τη συστηματική βλάβη.
Η μελέτη από το Πανεπιστήμιο Fudan
Μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Fudan και συνεργαζόμενους φορείς αποκάλυψε πώς το όζον ασκεί πολυοργανικές επιδράσεις διαταράσσοντας τον ευαίσθητο διάλογο μεταξύ πνευμόνων και ήπατος. Τα ευρήματα τους, που δημοσιεύθηκαν στις 30 Ιουνίου 2025 στο περιοδικό Frontiers of Environmental Science & Engineering, δείχνουν ότι τα ποντίκια που εκτέθηκαν σε όζον για 30 ημέρες ανέπτυξαν όχι μόνο βλάβες στους πνεύμονες αλλά και δυσλειτουργία του ήπατος που προκλήθηκε από μικροβιακή ανισορροπία. Με την αναγνώριση του άξονα πνευμόνων-ήπατος ως κρίσιμου μονοπατιού, η μελέτη παρέχει νέες γνώσεις για το πώς ένα κοινό ρύπο μπορεί σιωπηλά να υπονομεύσει την ανθρώπινη υγεία πέρα από το αναπνευστικό σύστημα.
Εκτενείς πειραματικές παρατηρήσεις
Σε ελεγχόμενα πειράματα, τα ποντίκια εκτέθηκαν σε όζον σε συγκεντρώσεις που αντικατοπτρίζουν μολυσμένες πόλεις. Οι αναλύσεις του πνευμονικού ιστού αποκάλυψαν συμφόρηση, φλεγμονή και εξασθενημένες αντιοξειδωτικές άμυνες. Κύριοι προστατευτικοί γονίδια όπως τα Sod2 και Ucp2 καταπιέστηκαν, ενώ οι φλεγμονώδεις δείκτες όπως οι Il-1β και Il-18 αυξήθηκαν δραματικά. Πρωτεΐνες σφιχτών συνδέσεων, όπως η Occludin, μειώθηκαν, υποδεικνύοντας υπονόμευση της ακεραιότητας του φραγμού.
Η μικροβίωση των πνευμόνων επίσης άλλαξε δραματικά: η ποικιλία μειώθηκε, τα ευεργετικά βακτήρια περιορίστηκαν και οι επιβλαβείς κατηγορίες που σχετίζονται με φλεγμονές άνθισαν. Αυτές οι μικροβιακές διαταραχές συσχετίστηκαν στενά με την αλλοίωση της γονιδιακής έκφρασης του ανοσοποιητικού, υποδεικνύοντας άμεση σύνδεση μεταξύ της δυσβίωσης και της πνευμονικής βλάβης.
Η ζημιά δεν σταμάτησε εκεί. Παρά την κανονική πρόσληψη τροφής, τα εκτεθειμένα ποντίκια κέρδισαν λιγότερο βάρος και ανέπτυξαν ανωμαλίες στο ήπαρ, συμπεριλαμβανομένης της νέκρωσης και της συσσώρευσης λιπιδίων. Βιοχημικές εξετάσεις έδειξαν αυξήσεις στην ασπαρτική αμινοτρανσφεράση (AST), στη μαλονάλδεϋδη (MDA) και σε ιόντα σιδήρου, μαζί με εξαντλημένο γλουταθειόνη. Η λιπιδωμική προφίλ επιβεβαίωσε σημάδια φεροπτότωσης, ενός τύπου κυτταρικού θανάτου που σχετίζεται με οξειδωτική ανισορροπία. Η μεσολάβηση ανάλυσης αποκάλυψε ότι οι πνευμονικές βλάβες και οι μικροβιακές αλλαγές διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση των λιπιδίων του ήπατος, καθορίζοντας σταθερά τον άξονα πνευμόνων-ήπατος ως τη γέφυρα μέσω της οποίας το όζον εξαπλώνει τη βλάβη του.
Το όζον παραδοσιακά θεωρείται ως αναπνευστικός κίνδυνος, αλλά η εργασία μας δείχνει ότι η επιρροή του φτάνει πολύ πιο μακριά. Με την τροποποίηση της μικροβίωσης των πνευμόνων, το όζον προκαλεί μια αλυσίδα γεγονότων που καταλήγει σε ηπατική βλάβη και μεταβολική διαταραχή. Αυτή η κρυφή επικοινωνία πνευμόνων-ήπατος ρίχνει φως στο πώς οι περιβαλλοντικές εκθέσεις μπορούν να επηρεάσουν το σώμα. Η αναγνώριση αυτού του μονοπατιού είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του πραγματικού εύρους των κινδύνων υγείας από το όζον και για το σχεδιασμό αποτελεσματικών στρατηγικών προστασίας των ευάλωτων πληθυσμών.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη να δούμε το όζον όχι μόνο ως αιτία βήχα ή άσθματος, αλλά ως ένα συστηματικό ρύπο ικανό να υπονομεύσει πολλαπλά όργανα. Αποκαλύπτοντας τον ρόλο της μικροβίωσης των πνευμόνων στη μεσολάβηση της ηπατικής βλάβης, η μελέτη ανοίγει νέες δυνατότητες για παρεμβάσεις—από μικροβιακές θεραπείες και αντιοξειδωτικά έως στοχευμένες πολιτικές που περιορίζουν τις εκπομπές όζοντος. Παρέχει επίσης επιστημονική βάση για αυστηρότερα πρότυπα ποιότητας αέρα παγκοσμίως. Τελικά, η προστασία της δημόσιας υγείας θα απαιτήσει όχι μόνο τη μείωση των επιπέδων όζοντος αλλά και την αντιμετώπιση των λεπτών βιολογικών συνδέσεων μέσω των οποίων οι ρύποι ασκούν τη βλάβη τους.
