Yπό άλλες συνθήκες, o καθηγητής Γιώργος Μπαμπινιώτης θα υπερηφανευόταν για το γεγονός ότι η ελληνική λέξη «πανδημία» -που σπάνια μέχρι πρότινος είχε χρησιμοποιηθεί- είναι η λέξη που βγαίνει από τα χείλη όλων.

Εξάλλου, ο όρος που εξηγεί τη μάστιγα της εποχής μας προσφέρει απόδειξη της ισχυρής κληρονομιάς, της παλαιότερης γλώσσας της Ευρώπης. Παραθέτοντας την ετυμολογική εξήγηση της λέξης «πανδημία», ο Guardian σημειώνει ότι η χρήση της αυξήθηκε περισσότερο από 57.000% πέρυσι, σύμφωνα με τους λεξικογράφους του Oxford English Dictionary.

Αλλά αυτές τις μέρες, ο γλωσσολόγος Γιώργος Μπαμπινιώτης ανησυχεί λιγότερο για τον τρόπο με τον οποίο η γλώσσα έχει εμπλουτίσει το παγκόσμιο λεξιλόγιο και περισσότερο για τα διαβρωτικά αποτελέσματα του κοροναϊού στην ελληνική γλώσσα. 

«Είναι σαν να ακούω κρεολέζικα…»

Η τεράστια κλίμακα της πανδημίας και της ορολογίας δημιούργησαν εύφορο έδαφος για λεκτικές επιδρομές στη μητρική γλώσσα του κ. Μπαμπινιώτη, που ο ίδιος ποτέ δεν πίστευε ότι θα δει. Όπως λέει «έχουμε απαλλαγεί από νέους όρους και ορισμούς σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα».

«Πολλοί από αυτούς μπαίνουν στα ομιλούμενα και γραπτά ελληνικά. Στην τηλεόραση ακούτε φράσεις όπως «rapid test διεξάγονται μέσω drive-through» και σχεδόν όλες οι λέξεις είναι αγγλικές. Είναι σαν ξαφνικά να ακούω κρεολέζικα» υποστηρίζει.

Με εννέα λεξικά στο ενεργητικό του ο κ. Μπαμπινιώτης είναι ο πρώτος που υποστηρίζει ότι η γλώσσα εξελίσσεται. Η έλευση του Διαδικτύου έθεσε, επίσης, προκλήσεις στη γλώσσα, όπως παραδέχεται, αλλά ποτέ δεν αντιτάχθηκε στην προσθήκη νέων λέξεων που μεταφράζουν και μεταδίδουν τεχνολογικές εξελίξεις. «Τους έχω συμπεριλάβει (αυτούς του όρους) στο λεξικό. Όπου ήταν δυνατόν, επέμεινα επίσης ότι θα έπρεπε να αντικατασταθούν από ελληνικές λέξεις. Απάντησα με τη λέξη διαδίκτυο για το internet και χαίρομαι που έχει μείνει».

Σχεδόν καμία γλώσσα στον κόσμο δεν έχει μιληθεί σε τέτοιο βάθος χρόνου αδιάκοπα όσο τα ελληνικά. Xρησιμοποιείται χωρίς παύση στην ίδια σχεδόν γεωγραφική περιοχή για 40 αιώνες τώρα. Η επιρροή της, ως η γλώσσα της Καινής Διαθήκης και ως όχημα σκέψης για συγγραφείς, επιστήμονες και φιλοσόφους τη βοήθησε να αντέξει στο χρόνο. Ωστόσο, ο καθηγητής ανησυχεί ότι η ανθεκτικότητα που σηματοδότησε τη μακρά ιστορία των Ελλήνων κινδυνεύει να διαβρωθεί από μια επίθεση αγγλικών όρων που κυριαρχούν τώρα στην καθημερινή ζωή.

Μέσα σε έναν χρόνο, οι Έλληνες ακούν για lockdown, delivery, click away, click-and-collect κ.λπ. «Πρέπει να υπάρχει κάποια μετριοπάθεια» σημειώνει ο κ. Μπαμπινιώτης, λέγοντας με δυσαρέσκεια ότι ακόμα και οι κυβερνητικές ανακοινώσεις είναι πλέον γεμάτες με αυτή την ορολογία. «Έχουμε μια πολύ πλούσια γλώσσα. 

Δεν είναι η πρώτη φορά

Πάντως, δεν είναι η πρώτη φορά που ξεσπά πόλεμος με φόντο την ελληνική γλώσσα. Οι υπέρμαχοι της αλλαγής και οι πολέμιοί της μάχονται ήδη από τον πρώτο αιώνα π.Χ. Η αντιπαράθεση συνεχίστηκε μέσα σε 400 χρόνια οθωμανικής κυριαρχίας, έγινε ιδιαίτερα εκρηκτική μέχρι τον πόλεμο της ανεξαρτησίας το 1821.

Ακόμα και η αντιπαλότητα για το αν θα πρέπει να επικρατήσει η καθαρεύουσα έναντι της δημοτικής είναι μία από τις πιο πρόσφατες διαμάχες. Μέχρι την επικράτηση της δεύτερης ως επίσημη γλώσσα.

«Για τους Έλληνες, η γλώσσα ήταν πάντα ένα ευαίσθητο ζήτημα» λέει ο Μπαμπινιώτης. «Ξέρω πως ό,τι λέω ενοχλεί μερικούς, αλλά είναι καθήκον ενός γλωσσολόγου να μιλήσει».