Η επιγενετική πλαστικότητα στα Β κύτταρα μπορεί να εξηγήσει τις ρίζες του λεμφώματος
Τα Β κύτταρα, που ανήκουν στο ανοσοποιητικό σύστημα, είναι υπεύθυνα για την παραγωγή αντισωμάτων που καταπολεμούν βακτήρια, ιούς και άλλες ξένες ουσίες. Σύμφωνα με μια νέα προκλινική μελέτη από ερευνητές του Weill Cornell Medicine, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας τους για αυτή τη μάχη, τα Β κύτταρα επιστρέφουν προσωρινά σε μια πιο ευέλικτη, ή «πλαστική», κατάσταση που θυμίζει τα βλαστικά κύτταρα, στα λεμφαγγεία. Τα ευρήματα αυτά μπορεί να ρίξουν φως στο πώς πολλά λεμφώματα αναπτύσσονται από ώριμα Β κύτταρα, αντί από βλαστικά κύτταρα, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες μορφές καρκίνου, και να καθοδηγήσουν τους ερευνητές στην ανάπτυξη καλύτερων θεραπειών.
Μια παράδοξη ανακάλυψη
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 29 Δεκεμβρίου στο περιοδικό Nature Cell Biology, αποκαλύπτει μια παράδοξη κατάσταση: καθώς τα ώριμα Β κύτταρα προετοιμάζονται για την παραγωγή αντισωμάτων, μια διαδικασία που απαιτεί εξειδίκευση, αποκτούν προσωρινά πλαστικότητα, μια ιδιότητα που συνήθως διατηρούν μόνο τα μη εξειδικευμένα βλαστικά κύτταρα. Αυτό συμβαίνει καθώς τα Β κύτταρα «σβήνουν» εν μέρει τα χαρακτηριστικά τους και ενεργοποιούν προγράμματα που σχετίζονται με τα βλαστικά κύτταρα, τα οποία κανονικά είναι σιωπηλά στα ώριμα, διαφοροποιημένα κύτταρα. Αυτές οι επιγενετικές αλλαγές σημαίνουν ότι η συσκευασία του DNA προσαρμόζεται για να ρυθμίσει τη δραστηριότητα των γονιδίων χωρίς να αλλάξει την ίδια τη γενετική πληροφορία. Έτσι, τα κύτταρα μπορούν να ενεργοποιούν ή να απενεργοποιούν αυτές τις αλλαγές ανάλογα με τις ανάγκες.
Η σύνδεση με τα λεμφώματα
«Τα λεμφώματα καθοδηγούνται κυρίως από γενετικές μεταλλάξεις, αλλά η μελέτη μας υποδεικνύει ότι ορισμένες από αυτές τις μεταλλάξεις μπορούν να εκμεταλλευτούν αυτή την επιγενετική πλαστικότητα για να προωθήσουν την ανάπτυξη και την επιβίωση του όγκου», δήλωσε η Δρ. Έφη Αποστολού, αναπληρώτρια καθηγήτρια μοριακής βιολογίας στην ιατρική και μέλος του Κέντρου Καρκίνου Sandra and Edward Meyer στο Weill Cornell Medicine.
Η Δρ. Λωρίν Σκουρζίτς, πρώην διδάσκουσα μοριακής βιολογίας στην ιατρική, συνεργάστηκε στη μελέτη με τον Δρ. Άρι Μέλνικ, επικουρικό καθηγητή ιατρικής στο Weill Cornell Medicine και διευθυντή του Ινστιτούτου Έρευνας Λευχαιμίας Josep Carreras στη Βαρκελώνη.
Η διαδικασία στον γερματικό κέντρο
Μετά την επαφή των Β κυττάρων με ένα αντιγόνο, σχηματίζεται ένα ειδικό περιβάλλον γύρω τους στους λεμφαδένες, γνωστό ως γερματικός κέντρο. Σε αυτό το κέντρο, τα Β κύτταρα κυκλοφορούν μεταξύ δύο ζωνών: στην «σκοτεινή ζώνη», τα Β κύτταρα διαιρούνται γρήγορα και μεταλλάσσονται για να δημιουργήσουν μια τυχαία σειρά αντισωμάτων, ενώ στη «φωτεινή ζώνη» σταματούν να διαιρούνται και ανταγωνίζονται για επιλογή από τα βοηθητικά Τ κύτταρα, προκειμένου να σχηματίσουν είτε κύτταρα που εκκρίνουν αντισώματα είτε μνήμη Β κύτταρα. Αν τα Β κύτταρα δεν επιλεγούν για καμία από αυτές τις επιλογές, θα υποστούν απόπτωση ή μια μικρή μερίδα θα ανακυκλωθεί για επιπλέον γύρους πολλαπλασιασμού, μετάλλαξης και επιλογής.
Αυτές οι ταχείες και πολυδιάστατες αλλαγές είναι ασυνήθιστες για τα κανονικά ώριμα κύτταρα και οδήγησαν την ομάδα της Δρ. Αποστολού να υποθέσει ότι τα Β κύτταρα μπορεί να επιστρέφουν σε μια κατάσταση που θυμίζει βλαστικά κύτταρα κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.
Συμπεράσματα και προοπτικές
Η ομάδα χρησιμοποίησε αυστηρές λειτουργικές μεθόδους για να εξετάσει την πλαστικότητα αυτών των κυττάρων και διαπίστωσε ότι τα Β κύτταρα του γερματικού κέντρου έχουν σημαντικά μεγαλύτερη ικανότητα να επαναπρογραμματίζονται σε κατάσταση που θυμίζει βλαστικά κύτταρα σε σύγκριση με άλλα ώριμα Β κύτταρα. Μια περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε ότι μόνο μια μικρή υποομάδα των Β κυττάρων του γερματικού κέντρου, αυτά που λαμβάνουν βοήθεια από τα Τ κύτταρα, αποκτούν αυτή την πλαστικότητα, αποδεικνύοντας ότι αυτή η διαδικασία είναι αυστηρά ρυθμισμένη. Πράγματι, χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους για να τροποποιήσουν την επικοινωνία μεταξύ Β και Τ κυττάρων, η ομάδα μπόρεσε να ενισχύσει ή να μειώσει την πλαστικότητα των Β κυττάρων.
Η ανακάλυψη αυτή ενδέχεται να ανοίξει νέους δρόμους για την κατανόηση και την αντιμετώπιση των λεμφωμάτων, προσφέροντας ελπίδες για πιο αποτελεσματικές θεραπείες στο μέλλον.
