Η ομιλία μπορεί να επηρεάσει τη θεμελιώδη οπτική αντίληψη στην οδήγηση
Μια πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο Fujita Health αποκαλύπτει ότι η ομιλία μπορεί να καθυστερεί την ικανότητα των ματιών να ανιχνεύουν και να σταθεροποιούνται σε οπτικές πληροφορίες. Σε πειράματα που συγκρίθηκαν οι συνθήκες ομιλίας, ακρόασης και ελέγχου, μόνο η ομιλία προκάλεσε πιο αργές αντιδράσεις, κινήσεις και χρόνους σταθεροποίησης κατά τη διάρκεια ταχείων οφθαλμικών κινήσεων. Δεδομένου ότι η οδήγηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από γρήγορες αλλαγές της ματιάς, αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να επηρεάσουν την ανίχνευση κινδύνων και να επιβραδύνουν τις φυσικές αντιδράσεις. Τα ευρήματα αναδεικνύουν τους κρυφούς κινδύνους της επικοινωνίας κατά την οδήγηση.
Η ομιλία και οι κίνδυνοι στην οδήγηση
Η ομιλία κατά την οδήγηση είναι ευρέως αναγνωρισμένη ως μια σημαντική πηγή αποσπασματικότητας, ωστόσο οι συγκεκριμένοι τρόποι με τους οποίους η ομιλία παρεμβαίνει στις πρώτες φάσεις της οπτικής επεξεργασίας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασαφείς. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι η γνωστική αποσπαστικότητα μπορεί να επιβραδύνει το φρενάρισμα ή να μειώσει την επίγνωση της κατάστασης, αλλά η ερώτηση αν η ομιλία διαταράσσει τις θεμελιώδεις διαδικασίες της ματιάς που προηγούνται των φυσικών αντιδράσεων παρέμενε αναπάντητη.
Η έρευνα του Πανεπιστημίου Fujita Health
Τώρα, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Fujita Health έχουν αποδείξει ότι η ομιλία επιβάλλει γνωστικό φορτίο αρκετά ισχυρό ώστε να καθυστερεί τις απαραίτητες οφθαλμικές αντιδράσεις, επηρεάζοντας πιθανώς τις γρήγορες οπτικές εκτιμήσεις που απαιτούνται για ασφαλή οδήγηση. Η μελέτη, που διεξήχθη από τον Αναπληρωτή Καθηγητή Shintaro Uehara και την ομάδα του, δημοσιεύθηκε στις 6 Οκτωβρίου 2025 στο PLOS ONE, και εξέτασε πώς η ομιλία αλλοιώνει τη χρονική δυναμική της συμπεριφοράς της ματιάς.
Η συμπεριφορά της ματιάς είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς περίπου το 90% των πληροφοριών που χρησιμοποιούνται για την οδήγηση αποκτώνται οπτικά. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην έναρξη ή ολοκλήρωση των οφθαλμικών κινήσεων μπορεί να οδηγήσει σε αργότερη αναγνώριση κινδύνων, μειωμένη ακρίβεια στην οπτική σάρωση και καθυστερημένες κινητικές αντιδράσεις. “Εξετάσαμε αν η επίδραση του γνωστικού φορτίου που σχετίζεται με την ομιλία στη συμπεριφορά της ματιάς ποικίλλει ανάλογα με την κατεύθυνση της οφθαλμικής κίνησης,” εξηγεί ο Δρ. Uehara.
Πειραματική διαδικασία και ευρήματα
Για να διερευνήσουν αυτό το φαινόμενο, οι ερευνητές ζήτησαν από 30 υγιείς ενήλικες να εκτελέσουν ταχείες οφθαλμικές κινήσεις προς διάφορες κατευθύνσεις υπό τρεις διαφορετικές συνθήκες: ομιλία, ακρόαση και έλεγχο χωρίς εργασία. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να κοιτάξουν όσο πιο γρήγορα και ακριβώς μπορούσαν προς έναν περιφερειακό οπτικό στόχο που εμφανιζόταν σε μία από οκτώ κατευθύνσεις. Στην περίπτωση της ομιλίας, οι συμμετέχοντες απάντησαν σε ερωτήσεις γενικών γνώσεων και προσωπικές ερωτήσεις προσαρμοσμένες από την Κλίμακα Νοημοσύνης Wechsler. Στην περίπτωση της ακρόασης, άκουσαν αποσπάσματα από το ιαπωνικό μυθιστόρημα “Είμαι μια γάτα”. Η σειρά των συνθηκών ήταν τυχαία σε τρεις διαφορετικές ημέρες.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ομιλία προκάλεσε σαφείς και συνεπείς καθυστερήσεις σε τρία βασικά χρονικά στοιχεία της συμπεριφοράς της ματιάς: ο χρόνος που απαιτείται για να ξεκινήσει η οφθαλμική κίνηση μετά την εμφάνιση του στόχου (χρόνος αντίδρασης), ο χρόνος που απαιτείται για να φτάσει ο στόχος (χρόνος κίνησης) και ο χρόνος που απαιτείται για να σταθεροποιηθεί η ματιά στον στόχο (χρόνος προσαρμογής). Κανένα από αυτά τα αποτελέσματα δεν παρατηρήθηκε κατά τις συνθήκες ακρόασης ή ελέγχου, υποδεικνύοντας ότι η πράξη της ομιλίας και η γνωστική προσπάθεια που απαιτείται για την αναζήτηση και παραγωγή λεκτικών απαντήσεων δημιουργούν σημαντική παρέμβαση στους μηχανισμούς ελέγχου της ματιάς.
Αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να φαίνονται μικρές μεμονωμένα, αλλά κατά την οδήγηση, μπορεί να συσσωρεύονται σε αργότερη ανίχνευση κινδύνων και καθυστερημένη έναρξη φυσικών αντιδράσεων. Ακόμα και οι hands-free συνομιλίες μπορεί να εισάγουν ένα γνωστικό φορτίο αρκετά ισχυρό ώστε να παρεμβαίνει στις νευρικές διαδικασίες που ξεκινούν και καθοδηγούν τις οφθαλμικές κινήσεις. Δεδομένου ότι οι οδηγοί συχνά χρειάζεται να κοιτάζουν προς τα κάτω για πεζούς, συντρίμμια ή αντικείμενα στο δρόμο, αυτές οι καθυστερήσεις αναδεικνύουν τους ευρύτερους κινδύνους της ομιλίας σε απαιτητικές οπτικά συνθήκες οδήγησης.
Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι τα ευρήματα τους δεν υποδηλώνουν ότι η ομιλία είναι η μόνη ή κυρίαρχη αιτία των καθυστερημένων φυσικών αντιδράσεων πίσω από το τιμόνι. Η απόδοση στην οδήγηση επηρεάζεται από πολλούς γνωστικούς και αντιληπτικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της τυφλότητας από την απροσεξία, της διαιρεμένης προσοχής και της ευρύτερης παρέμβασης που προκύπτει όταν ο εγκέφαλος αναγκάζεται να διαχειριστεί δύο δραστηριότητες ταυτόχρονα.
