Αρχαίο DNA ανατρέπει την ιστορία της γάτας – Ρωμαϊκή εποχή και η εξημέρωση
Μια νέα γενετική έρευνα αποκαλύπτει ότι οι οικόσιτες γάτες έφτασαν στην Ευρώπη μόλις πριν από 2.000 χρόνια, μέσω των ρωμαϊκών θαλάσσιων δικτύων. Αυτή η ανακάλυψη ανατρέπει θεωρίες που υποστήριζαν ότι η εξημέρωση τους είχε συμβεί πολύ νωρίτερα.
Η ιστορία της εξημέρωσης της γάτας
Παρά την παγκόσμια παρουσία τους ως αγαπημένα κατοικίδια, η ακριβής ιστορία της εξημέρωσης της γάτας παρέμενε μέχρι σήμερα ένα μυστήριο για την επιστημονική κοινότητα. Εκατοντάδες εκατομμύρια γάτες, από τις γαλάζιες Σιαμές μέχρι τα κοινά ευρωπαϊκά shorthair, ζουν δίπλα στον άνθρωπο, αλλά οι ρίζες αυτής της σχέσης παρέμεναν ασαφείς.
Τα ευρήματα της μελέτης
Μια νέα μελέτη αρχαίου DNA, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, ρίχνει φως σε ένα καθοριστικό σημείο της εξελικτικής και πολιτισμικής πορείας της γάτας: την άφιξή τους στην Ευρώπη κατά την εποχή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, περίπου 2.000 χρόνια πριν. Τα αποτελέσματα ανατρέπουν την επικρατούσα θεωρία ότι οι γάτες είχαν εισαχθεί στην ήπειρο από νεολιθικούς αγρότες της Εγγύς Ανατολής πριν από 6.000–7.000 χρόνια.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι πρώτοι οικόσιτοι γάτοι έφτασαν στην Ευρώπη από τη Βόρεια Αφρική, πιθανότατα χάρη στην άνθηση του θαλάσσιου εμπορίου στη Μεσόγειο. Πολλά από αυτά τα ζώα πιθανότατα ταξίδευαν ως κυνηγοί ποντικών στα πλοία που μετέφεραν αιγυπτιακό σιτάρι στις μεγάλες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Η σημασία της έρευνας
«Δείχνουμε ότι τα αρχαιότερα γονιδιώματα οικόσιτων γατών στην Ευρώπη χρονολογούνται από την αυτοκρατορική ρωμαϊκή περίοδο και μετά», εξηγεί ο παλαιογενετιστής Κλαούντιο Ότονε από το Πανεπιστήμιο Tor Vergata της Ρώμης, επικεφαλής της μελέτης. Η ομάδα ανέλυσε γενετικό υλικό από 225 οστά γατών – άγριων και οικόσιτων – που χρονολογούνται από 10.000 χρόνια πριν έως τον 19ο αιώνα, δημιουργώντας 70 πλήρη αρχαία γονιδιώματα.
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι τα προϊστορικά οστά γατών από ευρωπαϊκούς χώρους ανήκαν αποκλειστικά σε άγριες γάτες, και όχι σε πρώιμες εξημερωμένες μορφές. Η γάτα, όπως είναι γνωστό, εξημερώθηκε αργότερα από τον σκύλο και κατάγεται από την αφρικανική αγριόγατα.
Διαφορετικά μεταναστευτικά κύματα
Η έρευνα εντόπισε δύο διακριτά μεταναστευτικά κύματα. Περίπου 2.200 χρόνια πριν, άγριες γάτες από το βορειοδυτικό μαγρεμπινό περιθώριο της Αφρικής μεταφέρθηκαν στη Σαρδηνία – οι σημερινές άγριες γάτες του νησιού προέρχονται από εκείνη την εισαγωγή, η οποία όμως δεν αφορούσε οικόσιτα ζώα. Το καθοριστικό ρεύμα εξημερωμένων γατών έφτασε στην Ευρώπη περίπου δύο αιώνες αργότερα, αποτελώντας τη γενετική βάση της σύγχρονης ευρωπαϊκής οικόσιτης γάτας.
Η πολλαπλότητα των αφρικανικών πηγών υποδηλώνει ότι η εξημέρωση της γάτας δεν έγινε σε μία μόνο περιοχή, αλλά μέσα από διάφορους πολιτισμούς της Βόρειας Αφρικής. «Ο χρονισμός των εισαγωγών συμπίπτει με περιόδους έντονης εμπορικής δραστηριότητας στη Μεσόγειο. Οι γάτες πιθανότατα ταξίδευαν ως αποτελεσματικοί κυνηγοί ποντικών σε πλοία γεμάτα σιτάρι, αλλά και ως ζώα με θρησκευτική ή συμβολική αξία», σημειώνει η αρχαιοζωολόγος Μπία ντε Κιούπερ.
Η γάτα στη ζωή του ανθρώπου
Η άφιξη των οικόσιτων γατών στην Ευρώπη αποτελεί κομβική στιγμή στη μακραίωνη σχέση ανθρώπου–γάτας. «Οι γάτες δεν είναι απλώς ένα ακόμα είδος που πέρασε σε μια νέα ήπειρο. Είναι ζώα που ενσωματώθηκαν βαθιά στις κοινωνίες, τις οικονομίες και ακόμη και τα πιστεύω των ανθρώπων», αναφέρει ο παλαιογενετιστής Μάρκο ντε Μαρτίνο. Η νέα έρευνα δεν φωτίζει μόνο το παρελθόν, αλλά και το πώς η γάτα κατέκτησε τελικά τον κόσμο: από κυνηγός ποντικών σε πλοία της Ρώμης, σε ένα από τα πιο αγαπημένα και διαδεδομένα κατοικίδια του πλανήτη.
